12 March 2019

Synod of Pistoia, Session VI, Petition 2, Circa la riforma dei giuramenti


Synod of Pistoia, Session VI, Petition 2, Circa la riforma dei giuramenti


Written 1786 CE.

Source: Atti e decreti del concilio diocesano di Pistoja dell' anna MDCCLXXXVI, Pistoja, p. 225-227. Seconda edizione, Anton-Giuseppe Pagani, Florence, 1788.

I. L’uso frequente ed immoderato dei giuramenti, che da lungo tempo si è introdotto fra i cristiani, è uno degli oggetti più importanti, che interessano questa santa assemblea.

Questo atto grande di religione, per mezzo del quale la creatura si confidenzia talmente col supremo suo Creatore fino ad interpellarlo, come testimone e garante della sincerità delle sue asserzioni, e della fedeltà delle sue promesse: quest’atto grande che diviene una sacrilega temerità, quando non sia rivestito di quei delicati riguardi, e di quelle rigorose condizioni prescritte dal Profeta Geremia, che lo rendano degno della Maestà divina; questo atto grande e tremendo è divenuto una formalità forense, e per lo più inoperosa, che espone troppo spesso alla profanazione il nome venerabile dell' Altissimo.

II. Presso le antiche Nazioni il giuramento era riguardato con un sacro errore. I Gentili diretti dal solo lume della ragione non lo adopravano che in cose importantissime, in casi sommamente straordinari, e con solennità imponenti, atti a risvegliare l' idea più grande della Divinità, die si credeva di interessare nelle umane convenzioni. Gli Ebrei furono quelli, che ne abusarono colla più inconsiderata e invereconda frequenza.

III. Questo popolo carnale, che non si guidava se non con la sferza, e che non si sollevava sopra il materiale della Legge, non giunse a conoscere di riprensibile altro che il solo spergiuro. Il divino Redentore lo trovò nella rea consuetudine di abusare del Nome di Dio in ogni parola, di mescolare i giuramenti in ogni discorso; e disperso sulla faccia della terra in mezzo alle Nazioni diverse di Religione e di costumanze, ritiene ancora questa pratica irreligiosa.

IV. Era riserbato alla Legge di grazia il porre un freno a questo Giudaico disordine. Gesù Cristo richiamando gli uomini alla rettitudine ed alla semplicità, insegnò loro non solo ad abborrire li spergiuri, ma ad astenersi da ogni giuramento; che i giuramenti sorgono da un principio dannevole, in quanto che facilitano il disprezzo o la profanazione del nome di Dio, ed hanno per base la reciproca diffidenza; e che le asserzioni debbono corrispondere all’ interna purità e schiettezza, degna della professione di Cristiano, ed esprimersi con una netta affermativa o negativa.

V. Nei tempi felici della Chiesa nascente, quando i fedeli avevano ancor fresca la memoria degl’ insegnamenti del divino Maestro, nè si era ancora corrotta l' aurea semplicità Evangelica, si sarebbe riguardato come un atto irreligioso e indegno di un Cristiano, il giurare senza una estrema è indispensabile necessità. La catena continovata dei Padri fa vedere, che il sentimento comune era di riguardare i giuramenti come proscritti. « L’ uomo di Dio, cioè il Cristiano, dice l' Autore delle Costituzioni Apostoliche, non giura nè per il Sole, nè per la Luna, nè per gli Astri . . . poichè il Signore ci ha comandato di non giurare. » S. Giustino nella seconda Apologia per i Cristiani dice: « Noi non giuriamo, e diciamo sempre la verita, perchè il Signore ce l’ ha comandato con quelle parole: Non giurate punto. » Tertulliano nel Libro de Idol. soggiunge. « Io non parlo dello spergiuro, mentre neppure è lecito di giurare. » Il simile dice S. Cipriano, S. Clemente Alessandrino, S. Basilio, S. Epifanio, S. Gio. Crisostomo, ed altri innumerabili Padri e .Concili, de' quali sarebbe cosa soverchia il riportare le testimonianze.

VI. La rettitudine cristiana, e la venerazione al nome di Dio dettata dalla ragione, e comandata dal secondo precetto del Decalogo, per cui si riguardava in quei tempi felici come una regola comune l’ astenersi dal giurare, non ha reso illecito assolutamente, e sempre peccaminoso il giuramento. L’ Apostolo Paolo aveva fatto vedere coll’ esempio suo proprio, che vi potevano essere delle occasioni, nelle quali fosse permesso è necessario. Ciò che fu fatto da S. Paolo in alcune circostanze, è permesso farlo ai cristiani, quando però concorrono motivi simili, e sia eseguito con circospezione, e prudenza. « Io giuro, diceca S. Agostino, ma non lo fo, se non quando mi sono persuaso di essere obbligato necessariamente a giurare; se io veggo che si ricusa di prestarmi fede senza la solennità del giuramento, e che è di molta importanza che mi sia creduto, allora ben ponderato il tutto, pieno però di timore e tremore ardisco esprimermi in questi sensi: Vi parlo davanti a Dio: Dio mi è testimone: sa Gesù Cristo, che io dico la verità. »

VII. Con questa venerazione, e con questa riserva usavano del giuramento gli uomini pieni dello spirito di Dio, e penetrati dalla santità e dalla grandezza di un atto tanto tremendo. Ma un contegno cosi lodevole si è coll’ andar de’ secoli prima indebolito, e finalmente dissipato. Abbondando la malizia e la depravazione nei costumi de’ cristiani, la delicatezza che avevano i Fedeli ne' giuramenti ha ceduto il luogo alla preponderante diffidenza; e questa ha stabilito per regola ordinaria ciocchè appena si sarebbe permesso in occasioni straordinarie e importantissime. Tutti gli atti Curiali sono accompagnati dal giuramento, qualunque corpo morale, le Università, i Tribunali, le Dignità, i Contratti, hanno il loro proprio di formalità; e la curia stessa Ecclesiastica, modellandosi sulla Giurisprudenza Feudale, li. ha adottati nelle investiture, e fino nelle sacre ordinazioni dei Vescovi.
VIII. Il minore difetto di questa enorme moltiplicità di giuramenti, è l’ essere i medesimi inutili, e inoperosi per la maggior parte. Quelli di formalità si prestano universalmente senza cognizione di causa, o pronunziando una formula alla quale non si fa la minima attenzione, o ponendo la mano sopra un libro chiuso, di cui non si sa il contenuto. Nei Tribunali o prevale assai frequentemente l' interesse e l’ impegno al rispetto per la Religione, o si studiano delle equivoche risposte e delle reticenze, che combinino il celare la verità con una falsa quiete della coscienza; ed è caso raro che per questo mezzo si ottenga prova alcuna concludente per regolare i giudizi. Nei contratti finalmente, ed in qualunque altra convenzione nulla aggiungono alla validità detratto ed alla osservanza, che si possono desumere, e che di fatto sono prodotte dal. vigore delle Leggi.

IX. Ma il disordine maggiore, che il santo Sinodo non può apprendere senza estremo dolore e rincrescimento, si è il disprezzo del giuramento stesso, ed il pericolo, o per dir meglio la conseguenza sicura degli spergiuri, che non può non produrre la frequenza dei medesimi, Semper abundantia contumeliosa in semetipsa est, dice Tertulliano. « Guardatevi dal giurare, dice S. Agostino scrivendo ad Ilario, quanto mai vi è possibile, poiché meglio è il non giurar punto neppure di cose vere. Quando si è fatto uso di giurare, siamo ad ogni momento sull' orlo dello spergiuro, e vi si cade assai spesso. » L' istesso ripete nel Sermone 180. ed in altri luoghi; l’ istesso ripetono molti altri Padri, e la funesta esperienza ci da riprova della giustizia di queste riflessioni.

X. Il santo Concilio adunque penetrato profondamente da questi giustissimi sentimenti, non può non prendere il più vivo interesse per la riforma di un abuso tanto pregiudiciale alla salute delle anime. Egli considera, che il giuramento destinato a garantire la buona fede degli uomini, e a porre l' ultimo sigillo alla loro sincerità coll’ uso che se ne fa comunemente, serve a rovinare l’ una e l' altra, ad introdurre in tutte le classi della società ed anche nel Clero una dissimulazione, una doppiezza, ed una non curanza dello cose più santo e più venerabili. E siccome egli conosce, che non è di sua competenza l' apporvi tutto il riparo, giudica a proposito di ricorrere all’ illuminata pietà del clementissimo Sovrano, in conformità dell’ incoraggimento dato ai Vescovi su questo proposito nel numero IV. degli Articoli mandati ad essi dalla R. A. S., affinchè si degni di comandare con sua legge, che siano aboliti i giuramenti che si esigono nelle Curie si ecclesiastiche che secolari, quelli che si prestano nell’ essere ammessi a cariche, ufizi, università, ed in qualunque altro atto curiale; potendovi supplire il Sovrano con una formula di promessa di attestazione, e di obbligazione, che abbia tulli gli effetti che si sono finora supposti nel giuramento.


4 March 2019

Denis the Carthusian, Enarrationes in Matthaeum, On Matthew 5:33-37

Denis the Carthusian, Enarrationes in Matthaeum, On Matthew 5:33-37


Written 15th Century. See also Vol. 14, p. 606-607 for commentary on James 5:12.

Source: Opera omnia, ed. M. Leone, 42 vols., Montreuil-sur-mer, Tournai, Parkminster 1896-1935. Vol. 11, p. 68-70.


Iterum audistis quia dictum est antiquis per Moysen: Non perjurabis; reddes autem Domino juramenta tua: id est, non per idola, neque per elementa, sed per Deum jurabis. Dixit enim: Dominum Deum tuum timebis, et per nomen ejus jurabis. Hoc Judaei male intellexerunt, putantes sola juramenta mendosa esse prohibita, juramenta quoque injusta et incauta esse servanda. Hunc errorem excludens Salvator, subjunxit:

Ego autem dico vobis, non jurare omnino. Secundum Hieronymum, Christus non prohibet jurare per Deum, sed per ea quae subsequuntur. videlicet, Neque per coelum, etc. Sed quoniam statim subjungitur: Sit autem sermo vester, Est, est; Non, non: intelligitur, secundum aliquos, Christus etiam juramentum per Deum dissuasisse vel prohibuisse, non quia sernper malum atque illicitum sit, sed, ut ait Augustinus, ne per assiduitatem jurandi, incidat homo perjurium. Est quoque alia ratio cur non debeamus jurare sine necessitate, vel magna utilitate, quamvis sint vera quae dicimus: quia hoc cedit ad irreverentiam Dei, quod homo tam leviter, inadvertenter et intimorate assumit tantae sanctitatis majestatem in testem. Quod autem jurare non sit prorsus illicitum, innotescit per hoc quod Paulus in suis epistolis toties invenitur jurasse, dicendo: Testis est mihi Deus; et, Testificor coram Deo, etc.

Porro, secundum Hieronymum super illud Jeremiae, Jurabis, Vivit Dominus, in veritate, et judicio, et justitia, tres sunt comites juramenti, videlicet veritas, judicium, et justitia; et quodcumque horum defuerit, juramentum erit illicitum. Imo sic jurans, eo ipso quo jurat, perjurus efficitur, secundum Thomam, quia haec observare tenetur in quolibet casu. Si enim desit veritas, juramentum est mendax; si judicium desit, juramentum est temerarium et incautum; si justitia, iniquum est, leve atque inutile. Veritas itaque ad juramentum ordinata, requiritur ex parte rei de qua juratur; judicium vero seu discretio, ex parte jurantis; justitia autem, ex parte causae, ut sit necessitas ad jurandum. Juratio ergo debite circumstantionata, videlicet, ut fiat ex causa necessaria, tunc ubi taliter [fit] et propter congruum finem, non solum est licita, sed et actus virtutis quae dicitur latria. Qui enim sic jurat, exhibet reverentiam Deo, praesupponens eum habere infallibilem veritatem, omniumque certam notitiam, ac universalem providentiam. Unde ait Scriptura: ln omni corde suo juraverunt Domino, et invenerunt; et Psalmista, Laudabuntur omnes qui jurant in eo. Hieronymus quoque affirmat, quod jurans veneratur vel diligit eum per quem jurat.

Sic ergo intelligenda est littera: Dico vobis non jurare omnino, hoc est non jurare omnibus modis indifferenter, seu ex qualibet causa, sed solum modo jam dicto, videlicet neque per coelum, quia thronus, id est sedes et habitatio, Dei est. Quamvis enim incircumscriptus immensusque Deus loco nullo claudatur, ibi tamen esse asseritur, ubi operatur et se ipsum ostendit. Quum ergo in coelo empyreo maxime operetur, illicque facie ad faciem conspiciatur, merito coelum empyreum appellatur thronus ejus. Unde Unigenitus Dei: Ego (inquit) vici, et sedi cum Patre meo in throno ejus. Neque per terram juraveris, quia scabellum pedum ejus est, id est divinae potestati subjecta, et a Deo in ultimo ac infimo rerum ordine collocata. Per pedes itaque Dei, designatur operatio seu provisio ejus, pertingens usque ad infima. Hoc idem in Isaia scriptum est: Haec dicit Dominus: Coelum mihi sedes est, et terra scabellum pedum meorum. Non est itaque sic intelligendum, quasi Deus in divinitatis natura corporalia habeat lineamenta, et silualiter sedeat, praesertim quum de ipso scriptum sit: Excelsior coelo est, et profundior inferno; longior terra mensura ejus, et latior mari. Neque per Jerosolymam juraveris, quia civitas est rnagni regis: de quo legitur in libro Esther: Domine rex omnipotens, in ditione tua cuncta . sunt posita; et in Psalmo, Quoniam Deus magnus Dominus, et rex magnus super onmes deos. Fuit enim Jerusalem deputala ad hujus regis obsequium. Neque per caput tuum juraveris, quia non potes unum capillum album facere aut nigrum, propria potestate et solo imperio, quamvis per artem et naturalium rerum applicationem possit homo diversos colores crinibus capitis sui inducere.

Ecce non solum per Deum, sed etiam per creaturas jurare prohibuit vel dissuasit. Sed quomodo intelligendum est hoc? Nonne per Evangelium et per Sanctos fit licitum juramentum? Nonne Joseph per salutem Pharaonis juravit? Nonne Apostolus dicit, Ego testem invoco Deum in animam meam? Quaeritur ergo, quando et quomodo liceat per creaturas jurare. Respondet B. Thomas, quod juramentum fit dupliciter: primo, per simplicem contestationem; secundo, per exsecrationem. Juramentum primo modo factum, principaliter divinae veritati innititur. Secundario autem assumuntur aliquae creaturae ad jurandum, non secundum se, sed in quantum divina in eis veritas manifestatur: sicque juratur per Evangelium, id est per

Deum, cujus veritas in Evangelio continetur; et item per Sanctos, qui hanc veritatem crediderunt. ln juramento autem quod fit per exsecrationem, assumitur creatura tanquam id in quo divinum exerceatur judicium, si non verum asseritur, ut quum homo jurat per caput, vel filium suum, seu aliam rem dilectam. Denique, sicut licitum est jurare per Deum pro loco, causa et tempore, sic et per creaturas, tam per simplicem contestationem, quam per exsecrationem. Per exsecrationem namque juravit Apostolus: Ego, inquiens, testem invoco Deum in animam meam. Quod vero Joseph per salutem Pharaonis juraverit, utroque modo intelligi potest, videlicet: per modum exsecrationis, ita quod Pharaonis salutem obligavit Deo; et per modum contestationis, contestando veritatem divinae justitiae, ad cujus exsecutionem principes terrae constituuntur, quorum unus fuit Pharao: sicque per ejus salutem juravit Joseph, in quantum divina justitia in Pharaonis imperio monstrabatur. Quum ergo per creaturas juratur, jurans obligatur implere jurata, ac si per Deum juraret: quia non jurat per creaturas, nisi in quantum divina virtus in eis relucet. Ideo quoque non licet per eas jurare, nisi circumstantiis debitis observatis, quemadmodum nec per Deum.

Est etiam alia ratio cur Christus per creaturas jurare prohibuit: quia speciem idololatriae habet hujusmodi juramentum. Idololatrae enim sic jurant; et ei per quod juratur divinus honor impendi videtur, ut tangit hoc loco Hieronymus.Quid enim est jurare, nisi infallibilem testem ad confirmationem verborum inducere? Christus vero insinuat, ideo per creaturas non esse jurandum sine causa necessaria, quia in eis aliquid divinae virtutis relucet. Dicit enim: Neque per coelum, quia thronus Dei est, id est, gloria Dei manifestatur in coelo; neque per terram, quia scabellum pedum ejus est, id est, in terra relucet dispositio potestatis divinae: sicque jurando per coelum aut terram, juratur per eum cujus majestas praesentatur in coelo, vel cujus dispositio relucet in terra. Per hoc quoque quod non possumus unum capillum capitis nostri facere album vel nigrum, evidenter patescit quod non a nobis, sed a Deo ipsum caput accepimus.

Sit autem sermo vester, Est, est ; Non, non: id est, simpliciter affirmate quod verum est, et negate quod falsum est, nec adhibeatur juratio sine necessitate. Quod autem his abundantius est, id est, juramentum quod affirmationi seu negationi superadditur, a malo est, id est, ex malo culpae, vel malo poenae procedit, videlicet ex infirmitate, incredulitate, vel suspicione ejus qui exigit juramentum, vel ex malo jurantis, qui jurat omissis tribus praedictis juramenti comitibus. Non dixit, Quod his abundantius est, malum est; sed, A malo: quia juramentum non est semper peccatum, sed origo juramenti est malum quoddam, videlicet quoniam homines sibi invicem discredunt.

1 March 2019

Martin of Leon, Commentary on James 5:12

Martin of Leon, Commentary on James 5:12


Written late 12th century.

Source: PL 209:211

Ante omnia, fratres mei, nolite iurare neque per coelum, neque per terram, neque per aliud quodcunque iuramentum.
Quia mortiferum linguae virus in suis auditoribus ad integrum exhauriri desiderat; qui detrahere alterutro vetuit, qui iudicare proximo interdixit, qui in adversitatibus ingemiscere prohibuit, quae sunt aperta peccata; addidit etiam hoc quod quibusdam leve videtur, ut iurandi consuetudinem tollat; quia, omne otiosum verbum quod locuti fuerint homines, reddent rationem de eo in die iudicii (Matth. XII). Eos qualiter loqui debeant, sequenter instruit, dicens: Sit sermo vester: est, est; non, non; ut non sub iudicio decidatis. Ac si patenter dicat: Ideo a iurationis vos culpa compesco, ne frequenter iurando vera, aliquando in periurium incidatis; sed eo longius a periurio stetis, quod nec vera iurare velitis, nisi necessitas cogat inevitabilis. Sed et ille sub iudicio reatus decidit, qui etsi nunquam peierat, celerius tamen quam opus est, verum deierat.


11 February 2019

Rupert of Deutz, Super Mattheum [Mt. 5:33-37]


Rupert of Deutz, Super Mattheum [Mt. 5:33-37]


Written c. 1127 CE.

Source: PL 168:1415-1417 ; Section missing from Migne: CCCM 29:142

audistis quia dictum est antiquis: non peiurabis. Reddas autem Domino iuramenta tua. Ego autem dico vobis, non iurare omnino, neque per coelum, quia thronus Dei est; neque per terram, quia scabellum est pedum eius; neque per Ierosolymam, quia civitas est magni regis; neque per caput tuum iuraveris, quia non potes unum capillum album facere aut nigrum. Sit tamen sermo vester, est, est: non, non. Quod autem his abundantius est a malo est.

Sciendum hic in primis quia dictum hoc Domini, «non iurare omnino,» nonnihil in rationibus nostris differt a caeteris dictis eiusdem Domini. Denique ut non irascaris fratri, ut non videas mulierem «ad concupiscendum eam,» ut non dimittas uxorem «excepta fornicationis causa,» ut non resistas malo, quinimo «percutienti dexteram maxillam praebeas et alteram,» ut « benefacias his qui oderunt te, et ores pro persequentibus et calumniantibus, » nec littera, nec spiritus legis usquam contradicit. At vero ut non iures omnino, non videtur lex in tuo reliquisse arbitrio. Dicit enim: « Si latet fur, dominus domus, a quo sublatum est furto quidpiam in custodiam sibi commendatum applicabitur ad deos, id est sacerdotes, et iurabit quod non extenderit manum suam in rem proximi sui, ad perpetrandam fraudem (Exod. XXII).» Item: Si quis commendaverit proximo suo quodcunque iumentum ad custodiam, et mortuum fuerit aut debilitatum, vel captum ab hostibus, nullusque hoc viderit, iusiurandum erit in medio, quod non extenderit manum ad rem proximi sui, suscipietque Dominus iuramentum, et ille reddere non cogetur (ibid.).

Quomodo ergo dicit nobis non iurare omnino, nisi ita duntaxat ut velit nos, eorum quae occasionem sive etiam necessitatem praebent iurandi, nihil proprium possidere in mundo? Et revera hic est ordinatus ad perfectionem iustitiae profectus, ut, postquam erueris abs te oculum dextrum eo modo quo supra dictum est, totum deinde sequaris consilium, quod homini est: «Si vis perfectus esse, vade, et vende universa, quae habes, et da pauperibus, et veni, sequere me (Matth. XXII).» Cum enim hoc feceris, in tuo iam erit arbitrio non iurare omnino. Quod deinde dicit, «neque per coelum, neque per terram, neque per civitatem Hierosolymam, neque per caput tuum iuraveris,» iam non solum modo consilium, verum etiam praeceptum est, quia videlicet per elementa mundi iurare, omnino delictum est. Hanc per elementa iurandi pessimam consuetudinem semper habuere Iudaei, sicut prophetalis sermo eos frequens arguit, utpote creaturas resque carnales venerantes honore et obsequio Dei. Qui enim iurat, profecto aut veneratur aut diligit id quod iurat. Porro, hic venerationem circa haec habendam videtur augere, cum dicit de coelo, «quia thronus Dei est,» de terra, «quia scabellum est pedum eius,» de Hierosolyma, «quia civitas est magni regis,» et idcirco per ista ne iuraveris, inquit. Nunquid hoc sensu res istas magnificat, ut ad earumdem rerum non sit ausu iurandi temeranda maiestas? imo haec iurisiurandi vocibus indigna iudicat. Solus enim Deus solus creator est, per quem iurandum sit, si necessitas iurare compellat. Ait enim lex: «Et per nomen externorum deorum non iurabitis, nec audietur ex ore vestro (Exod. XXIII).» 

Item: Dominum Deum tuum timebis, et ei servies, ipsi adhaerebis, iurabisque in nomine illius (Deut. VI). Et hoc quasi parvulis fuerat lege concessum, ut, quomodo victimas immolabant Deo, nec eas idolis immolarent, sic et iurare permitterentur in Deum, non quod recte hoc facerent, sed quod melius esset Deo id exhibere, quam daemoniis. Cum igitur dicit «neque per coelum iuraveris,» et causam istam subiungit, «quia thronus Dei est,» itemque de terra «quia scabellum est pedum eius,» idem est ac si dicat, quia coelum tanto minoris est eo per quem solum iurare concessum est, quanto minoris est sedente sua sedes, itemque terra tanto minor illo est, quanto minoris est scabellum eo cuius sub pedibus est. Similiter Hierosolyma, quae, ut multum dicam, civitas magni regis est, forte David, qui illam coepit, aut Salomonis, qui illam amplificavit, sive etiam Dei, propter fundatum in ea templum Dei. Quid ergo per ista iuras cum coelum non Deus, sed tuo sensu scabellum pedum Dei sit, propter illud, quod in Propheta dicit: «Coelum mihi sedes est, et terra scabellum pedum meorum (Isa. LXVI),» cum Hierosolyma non Deus, sed civitas sit regis magni? De capite tuo quid dicam? Quid iuras per caput tuum, id est per temetipsum, cum tu non feceris temetipsum? Illum namque solum iurare decuit per semetipsum quem alius non fecit, «quia maiorem se, ait Apostolus, per quem iuraret, non habuit (Hebr. VI).»

[Homines enim per maiorem sui iurant. Abrahae autem promittens Deus quoniam neminem habuit per quem iuraret maiorem, iurauit per semetipsum. Alius te fecit et non tu ipsi te fecisti, sicut confiteri doceris in psalmo: Ipse fecit noset non ipsi nos, quod uel ex eo tibi certum est, quia non potes unum capillum album facere aut nigrum, ne dicam adicere ad staturam tuam cubitum unum. Quid ergo iuras per caput tuum, cum sit ab alio factum? Iurare per maiorem tui Deum fuerit aliquando concessum, iurare per caput tuum semper est est inreligiosum.] CCCM 29:142

Haec secundum tempus illud maxime contra Iudaeos dixerit, qui per angelos et urbem Hierusalem et templum, et elementa iurantes, creaturas, resque carnales venerabantur honore et obsequio Dei. Denique considera, quod hic Salvator non per Deum iurare prohibuerit, sed per coelum et terram, et per Hierosolymam, et per caput tuum. Porro evangelica veritas non recipit iuramentum, cum omnis sermo fidelis pro iureiurando sit. Dicit enim: «Ego autem dico vobis, non iurare omnino. Sit autem sermo vester, est est, non non: quod autem his abundantius est, a malo est,» subauditur illius, cuius infirmitate, seu duritia iurare coactus est. Exempli gratia: ut is, qui primus ex hominibus iurasse legitur Abraham. Quod enim iuravit, a malo eius fuit, qui dixit: «Iura ergo per Dominum, ne mihi noceas, et posteris meis, stirpique meae, sed iuxta misericordiam, quam feci tibi, facias mihi et terrae, in qua conversatus es advena (Gen. XXI).» Rex enim erat ille, et nisi rogatus ab eo iurasset Abraham, magis illi suspectus esse poterat. Similiter quod Apostolus iuravit Corinthiis, si tamen nihil minus habet a iuramento quod dicit: «Deus et Pater Domini nostri Iesu Christi, qui est benedictus in saecula, scit quod non mentior (II Cor. XI),» itemque, «quotidie morior per vestram gloriam, fratres;» a malo fuit ipsorum, quos ipse culpans, ait: «Factus sum insipiens: vos me coegistis. Ego enim debui a vobis commendari (II Cor. XII).» Postquam consilium hoc sequi coeperit Christianus homo, ut non iuret omnino, quod, sicut iam supra dictum est, tunc demum observare poterit, si semetipsum expediat ab omni saeculari negotio; quod iam sequitur secundum propositum eius ad perfectionem iustitiae tendentis, nisi hoc, ut nulli malum pro malo reddere velit, nec saltem resistere iniuriam facienti?

10 February 2019

Anonymous (9th/10th Century), Commentary on Matthew, 5:33-37.

Anonymous (9th/10th Century), Commentary on Matthew, 5:33-37.


Likely written in 9th century, possibly 10th century.

Source: CCCM 159:54-55.

Itervm avdistis qvia dictvm est antiqvis: non perivrabis; reddes avtem Domino ivramenta tva.
“Antiquis” [in] ueteris testamenti potesti intellegi. “Non periurabis”. Ergo licitum erat illis iurare in lege. “Reddes autem Domino iuramenta tua”. Quia creuerar apud Iudeos pessima consuetudo, quia per elimenta uel reliquas creaturas seu et idola tria uel, quod carius habebant, iurabant, ideo Dominus dicit in nouo testamento, ut non deberent per nullum aliud iurare nisi per Deum caeli, ut illud: Non iurare per creaturas, ne forte offendas Creatorem, et per hoc nomen Dei solius ex ore eorum audiretur.

Et hoc inquirendum dum dicit “non iurare” si iurauit Dominus et si iurauit cur dicit “non iurare omnino”. Numquid aliud docuit et aliud egit non quia legimum quod iurauit sicut dicit que coepit iesus facere et docere. Ergo si hoc egit opere quod uerbis docuit, quomodo dicit: per memetipsum iuraui reliqua, et iterum dicit: iurauit Dominus reliqua seu et sanctus apostolus iurauit, sicut de Paulo dicitur: Testificor coram Deo et in Christo Iesu, uel sicut legimus: Dextras sihi dederunt. Et quomodo ergo dicit “non iurare”? Sed Dominum licet iurare, quia ipse non mentitur; uel sanctos licitum fuit, quia per Spiritum sanctum locuti sunt, ut illud: Non enim audeo aliquid loqui; ‹uel: Deus et pater Domini nostri Iesu Christiqui est benedictus in secula scit quod non mentior. Ergo eis licebat iurare, nam nobis qui mendaces sumus, non licet, nisi quantum Dominus docuit. Vel iurare Domino est immutabiliter promittere et suam sententiam confirmare.

Non ivrare omnino, neqve per caelvm neqve terram reliqua, qvia caelvm thronvs Dei est.
“Caelum” dicitur, quia caelatur inter angelis et hominibus. Vel caeli sancti angeli possunt intellegi, ut illud: Caeli enarrant gloriam Dei. “quia thronus Dei est”, “Thronus” in Latino eloquio ‘sedis’ dicitur [angeli illi intelleguntur], ubi Dominus sedet, ut illud: Anima iusti sedes sapientiae. “Neque per terram, quia scabellum pedum eius est”. “Terra” hic praesens ecclesia intellegitur, quia praedicatur et creditur ibi mysterium incarnationis eius, uel “pedes” Domini dicuntur, id est sancti, qui portant uerbum praedicationis in toto mundo.

Neqve per Hierosolimam.
Secundum historiam Iudei fortasse iurabant per Hierosolimam et per templum, sed Dominus abscidit hoc iuramentum. “Hierosolima” ‘uisio pacis’, id est ecclesia caelestis quae est mater omnium nostorum ex angelis et animabus sanctus coadunata.

Neqve per capvt tvvm ivrabis.
Quantum ad historiam pertinet, prohibit Dominus. Vel caput nostrum Christus est. “Capilli” sancti intelleguntur. Non possunt albescere aut nigrescere, hoc est nec praemium potest addi nec minuari.

Sit avtem sermo vester: Est, est; non, non.
Hoc docuit Dominus, ut id quod uerum est ex corde et ore proferre debeat homo et non aliud in corde et aliud in ore, sed habeat in corde ueritatem, hoc proferat in ore.

Qvod avtem his habvndantivs est, a malo est,
hoc est a diabolo. – Aliter. “A malo est”, hoc est ille, qui tibi non credit ueritatem proferenti ille malum est, hoc est peccatum.

30 January 2019

Ludolph of Saxony, Vita Christi, Part 1, Chapter 34


Ludolph of Saxony, Vita Christi, Part 1, Chapter 34

Written 14th Century.

Source: Ludolph of Saxony, The life of Jesus Christ, Part 1 (Volume 1, Chapters 1-40). Cistercian Studies Series 267. Trans. Milton T. Walsh. Liturgical Press. Collegeville, MN, USA. 2018.

Christ’s Teaching on Oaths

Having taught that we must avoid anger and lust so as not to injure our neighbor, the Lord now forbids the taking of oaths and perjury so that we will not offend God, and he gives the proper interpretation to a precept in the old law forbidding perjury. The Jews were of the opinion that this commandment simply forbade lying under oath, but that an illicit oath must still be honored and that a rash oath, for which there is no need, is nonetheless licit. But the Savior says we should not swear for any reason; this does not include oaths that are required, but all useless oaths.

Justice according to the Pharisees meant not committing perjury. The Lord confirms this by forbidding swearing: this is the justice of those who are to enter into the kingdom of heaven. Just as a person who keeps silent cannot speak falsely, so one who does not swear cannot commit perjury. We read that in the multitude of words there shall not want sin, so in the multitude of swearing there shall not want perjury. The Lord had commanded the Jews to offer him sacrifices according to the law, not because these were pleasing to him, but so that they would not offer them to idols, as had been their custom in the past. Similarly, as a concession to their weakness he allowed them to swear by God, not because this was pleasing to him, but because it was less wicked for them to swear by him than by some creature. Jerome writes, “The Law required his people to swear by God alone; not that this was a good thing, but it was better than their custom of swearing by creatures, thereby offering them the homage due to God. The Gospel does not admit of oaths, because every statement of a faithful Christian should be like sworn testimony.”

According to Chrysostom,
Swearing of any kind is not permitted to us. Why is it necessary to swear, since we are not permitted to lie for any reason? Should not all our words always be so true that they can be trusted as absolutely as if we had sworn an oath? The Lord forbids not only perjury but the taking of an oath so that it cannot be thought that an oath is needed to guarantee the veracity of what we say, and that we might be suspected of lying if we are not speaking under oath. An oath is taken for one reason: to guarantee the truthfulness of what we say. But the Lord does not choose to distinguish between what we say under oath and anything else we say. Just as what we say under oath should be devoid of treachery, so what we speak should be free of falsehood. Both perjury and lying will be punished by divine Judgment. Whoever speaks swears to be truthful, as it is written: A faithful witness will not lie. It is not without reason that the holy Scriptures frequently exhort us not to swear: God is truthful and knows what we say, so every word we speak should be uttered as if under oath.
Seneca writes, “There is no difference between swearing an oath and making an affirmation: you should know that religion and faith are involved whenever the truth is handled.” Augustine points out that people who swear call God to be their witness, but it is laughable to think that they have not sworn because they did not say “by God,” but rather, for God is my witness, behold, before God, I do not lie, or God knows that I do not lie.

Therefore the Lord commanded us not to swear at all, that is, not to swear on every occasion or in every case because this would be a rash oath, but he did not exclude taking an oath when this is required. Here the negative precedes the universally affirmative statement, which is equivalent to its contradiction; if it came after the statement, it would be equivalent to its contrary. He did not say omnino non iurare: this would mean that there is no situation in which an oath should be taken, which is false: there are occasions when we should take an oath and other occasions when we should not. He said non iurare omnino, that is, do not take an oath on every occasion. His meaning is not that there is no occasion for swearing, but that it should be done only when absolutely necessary; needless swearing constitutes a rash oath. Therefore, Augustine says, the Lord did not command us not to swear at all because to do so is unlawful, but to curb those who think that oaths are good in themselves and swear easily, and by force of habit fall into false swearing.

There are three requirements for an oath to be proper. The first pertains to the matter about which the oath is taken, that is, the truth; otherwise, there is nothing suitable to be confirmed. The second pertains to the motivation for swearing, that is, to reach a judgment; if this is not the purpose, there is no need to take an oath. The third pertains to the person swearing, that is, the need for justice or discretion; if this is lacking there is the danger of swearing falsely. Hence the prophet Jeremiah says, And you shall swear: As the Lord lives, in truth, and in judgment, and in justice.

It is not only unlawful to swear rashly by God; it is also wrong to swear by creatures, inasmuch as divine power shines out through them. Hence Christ adds, “neither by heaven, for it is the throne of God, and it is from there above all that his glory shines out; nor by the earth, for it is his footstool, because it is his humblest creation; nor by Jerusalem, for it is the city of the great king, that is of God, the King of Kings, and the place chosen by him as the center of worship.” To underscore this divine element he adds, “Neither shall you swear by your head, because you cannot make one hair white or black, for this is God’s work, not yours.”

What Jesus is saying here is that just as we should not swear by God, so we should not swear by creatures: because any creature is God’s creation, to swear by the creature is to swear by God. We are also forbidden to swear by creatures lest we give divine honors to what is God’s handiwork, and also to avoid committing perjury by taking a false oath by creatures. (Some believe that swearing by created things is tantamount to swearing by nothing, and the oath is not binding.) Sometimes people swear on the cross or on the gospels, that is, by him to whom these objects are dedicated. This also holds true for swearing on the relics of the saints: in this case we are honoring God’s power rather than a saint’s because he is their Maker, and all the good they possess comes from him.

He who forbids us to swear tells us what to do instead: “But let your speech be yes, yes, no, no: simply affirm what is true and deny what is false.” His repetition of yes and no suggests that our mouth expresses externally what is in our heart. We fulfill this gospel precept of yes, yes, no, no when we affirm or deny with both our lips and our heart. Therefore, let what is in our conscience be on our lips, let what is real be in our mouth, and let what is in our mouth also be in our works. Let us prove by our deeds what we affirm in our speech, and not profess by action what we deny in speech.

Christ goes on to say, “That which is over and above these, to swear, is of evil, that is, comes from weakness and suspicion because the person will not be believed unless he swears.” He does not say, “It is evil,” because you do not do evil if you make use of an oath properly—not because it is good in itself, but because it is required to persuade others when proposing something helpful to them. He says, “It is of evil,” that is, it manifests the weakness of another party who compels you to take an oath, when you see that he or she is slow to believe what will be of use to them, and they will not credit it unless you so swear.

There is always an element of evil here, either on the part of person who swears unnecessarily or on the part of the one who demands it. It is either an evil done when an oath is insisted on unnecessarily, or an evil suffered because of a weakness inherent in the human race that we do not take one another at our word without an oath.

Let us speak the truth and commend it by the probity of our conduct rather than a torrent of oaths. And when talking, let us speak plainly and not send other messages by gesture or expression, for such behavior also is of evil. We read in Proverbs, A man that is an apostate, an unprofitable man, walks with a perverse mouth, he winks with the eyes, presses with the foot, speaks with the finger. It is foolish to imitate this unprofitable man and speak with the finger; more foolish still to speak with the hand, because this has five fingers, and it follows that someone who speaks with arms and shoulders is most foolish of all. Moreover, those wild gesticulations and tremors of the head make a person look possessed. It is expedient for us restrain all bodily movements when speaking so as not to give others occasion for scandal.

Testimonia Divinae Scriptura, 16


Testimonia Divinae Scriptura, 16


Written 7th Century.

Source: CCSL 108D:71-72

XVI. - NON IVRANDVM, ET NON DICENDVM FALSVM ET NON MENTIENDVM.

1. IN LEVITICO: Iurationi non adsuescat os tuum; multi enim casus in illa et ominibus non admiscearis, quoniam non eris immunis ab eis; sicut enim seruus adsidue a liuore minuitur, sic omnis iurans et nominans in toto peccato non purgabitur. Vir multum iurans implebitur iniquitate, et non discedit a domo illius plaga, et si uane iurauerit, non iustificabitur.

2. IN EVANGELIO: Audistis quia dictum est antiquis: non periurabis, reddes autem Domino iuramenta tua. Ego autem dico uobis: ne omnino iuratis, neque per caelum, quia sedis Dei est, neque per terram, quia scabellum est pedum eius, neque per Hierusolimam, quia ciuitas est magni regis, neque per caput tuum iuraueris, quia non potes ullum capillum album facere aut nigrum. Sit autem sermo uester: est est, non, non: quod autem amplius est, a malo est.

3. IN PROVERBIIS:  Accessit falsa testis iniustus, et inmittit iudicia in fratres.

4. Item illic: Testis autem uelox linguam habebit iniquam.

5. Item illic: Et eripiet de malis animam testis fidelis; incendit autem falsa dolosus.

6. Item illic: Vir mutabilis lingua incadet in malis.

7. Item illic: Testis falsus non erit impunitus; qui autem accusat iniuste, non euadit.

8. Item illic: Testis mendax peribit, uir autem obaudiens caute loquitur.

9. Item illic: Claua et gladius et sagitta, perniciosa sunt, sic et uir stultus, qui aduersus amicum suum falsum testimonium dicit.

10. Item illic: Lingua mendax odit ueritatem, os autem incontinens facit seditiones.

11. IN SAPIENTIA: Os autem quod mentitur occidit animam.

12. Item illic: Noli uelle mentiri omne mendatium, adsiduitas enim illius non est bona.

13. Item: Melior est pauper ambulans in ueritate quam diues mendax.

14. Item: Omne mendatium non est de ueritate.

15. IN PSALMO: Perdes eos, qui loquuntur mendatium.