Peter of Bloise Letter 53

Peter of Bloise, Letter 53

Written c. 1200 CE to Honorius of Kent, the archdeacon of Richmond, discussing various problems with oaths.

Source: "The later letters of Peter of Blois." Ed.: Elizabeth Revell. Auctores Britannici Medii Aevi, XIII. British Academy: Oxford University Press, 1993. pp. 239-243.

53 De deversitate votorum promissionum et iuramentorum

1. Viro venerabili et amico in Christo carissimo Magistro Honorio archidiacono Divitis Montis, Petrus Blesensis Londoniensis archidiaconus salutem, et si quid dulcius aut desiderabilius est salute.

2. Proponis michi casum qui tibi videtur ita inextricabilis et perplexus ut de ipsius solutione sis omnino, sicut asserts, desperatus. Inter alios parrochianos sunt Petrus et Willelmus, sunt boni et divites vifi. Petrus vovet cum iuramento quod edificabit ibi ecclesiam novam si Willelmus non edificaverit eam. Similiter Willelmus iurat et vovet se ibi edificaturum ecclesiam si Petrus hoc non fecerit. Uterque habet facultatem edificandi ecclesiam et neuter edificat; uterque tamen habet edificandi propositum. Nonne uterque tenetur edificare et non edificat? Ergo videtur quod uterque reus sit voti. Quomodo est reus voti qui vovit sub conditione se edificare, scilicet si reliquus non edificaret, et uterque habet propositum edificandi nec simpliciter vovit se edificaturum? Quomodo ergo transgressor est voti? Numquid ambo tenentur simul edificare unam ecclesiam, vel uterque unam?

3. Did potest quod isle tenetur edificare si ille non edificat, ut iste terminus 'tenetur' determinet hoc totum 'edificare si ille non edificat'. Si autem determinat hunc terminum 'edificare' falsum est, sicut in hac propositione 'si iste currit necesse est istum moveri', si isle terminus 'necesse' determinet necessitatem consequendi, non consequentis.

4. Item, moritur unus istorum, reliquus edificat. Est iste mortuus transgressor voti. vel est in potestate edificantis ut mortuus sit vel non sit transgressor voti?

5. Item. iste vovet aut iurat quod dabit tibi centum, lumen non est transgressor voti donec habeas propositum non solvendi promissum. Item, isle vovet aut iurat quod dabit sacerdoti hunc equum, vel centum pro equo reddere promittit. Sed equus moritur, et queritur ad quid principalis debitor teneatur? Nam videtur quod sit absolutus a voto, equum enim qui mortuus est non potest reddere nec aliquis tenetur ad impossibile. Abso-luto autem principali debitore secundarius debitor, scilicet fideiussor, multo fortius absolutus esse videtur, quod multi non credunt. Nam fideiussor promisit quod ilium equum daret aut centum, et adhuc potest dare quod promisit, ergo fortius tenetur ad hoc quam debitor principalis. Sed lex dicit quod fideiussor tenetur ad solvendum equale vel minus, sed numquam tenetur ad maius. Ratio autem dictat quod fideiussor solvere tenetur aut equum aut centum, non ut fideiussor sed quia obligatione fideiussionis factus est debitor principalis.

6. Item iste iurat licitum, et quod licite potest fieri et sine omni peccato, nec tamen hoc adimplere tenetur, ut si aliquis tibi iurat quod ibit tecum apud sanctum Iacobum nec tamen tenetur ire tecum si to illuc non eas.

7. Item, hic illicitum iurat et illicite, nec tamen tenetur ire contra iuramentum licet scriptum sit 'in turpi voto muta decretum'. Instantia: iste iurat se facturum veniale si tamen aliquis iuraverit se facturum mortale. Numquid tenetur peierare?

8. Item, esse periurium est inevitabile. Verbi causa: iste est periurus vel non. Si est periurus et iurat se esse periurum, ergo in hoc non est periurus; si non est periurus et iurat se esse periurum, ergo est periurus.

9. Item, iste iuravit se fornicari vel ire ad ecciesiam, sed tenetur non fornicari, ergo tenetur ire ad ecciesiam. Sed quare ad hoc teneretur quia hoc non iuravit?

10. Item, iste iurat quod accipiet hanc in uxorem, sed ipsa fornicatur ante matrimonium. Nonne iste iuravit licitum et licite, ergo tenetur facere quod promisit? Sed e diverso legitur in evangelio quod propter for-nicationem dimittenda est uxor, ergo fortius facit fornicatio quod non recipiatur in uxorem. Unde Salomon: 'Stultus est qui copulatur meretrici.'

11. Et nota quod iuratio non est mala si sit necessaria, unde apostolus ad Hebreos: 'Testis est michi deus.' Item in Deuteronomio: 'Per nomen dei tui iurabis', ad differentiam falsorum deorum. Non est mala iuratio si sit vera. Item apostolus: 'Testem deum invoco quod parcens vobis non veni Corinthum.' Christus quod perfectius est docuit, scilicet non omnino iurare; quod infirmitatis est indulsit, cilicet pro necessitate iurare; quod superstitiosum est resecavit, scilicet assuefactionem iurandi.

12. Item, dominus precepit cuilibet non peccare mortaliter. Quare ergo non potest quis iurare quod non peccabit mortaliter? Quod si fecisset, nonne peieraret quotiens peccaret? Essetne quodlibet peccatum eius periurium? Non, licet cum periurio esset; sicut omne peccatum est cum superbia, nec tamen est omne peccatum superbia.

13. Item, peierare est maius malum quam mentiri, ergo non peierare est maius bonum quam non mentiri. Quia sicut philosophus dicit, 'Omne quod est maius malum maiori bono est oppositum', et ita melius est non peierare quam non mentiri. Quod falsum est, quia non mentiri est perfectorum. Item, quicumque non mentitur non peierat et non e con-verso, ergo melius est non mentiri quam non peierare. Postrema instantia: 'Melius est scire grammaticam quam elementa artis grammatice', ergo maius malum est ignorare grammaticam quam elementa grammatice, quod est falsum.

14. Nota quod periurium quandoque dicitur falsa iuratio, quandoque iuramenti transgressio, quandoque reatus periurii. Transgressio liciti iuramenti facit peccatum mortale; transgressio illiciti facit veniale vel nullum. Nota etiam quod periurium dicitur quando quis iurat esse verum quod scit falsum esse, vel e converso. Est etiam periurium quando quis quod est verum indiscrete iurat esse verum, et ita indiscretio facit esse periurum. Debetne iudex recipere iuramentum alicuius quem scit esse reum? Nam scit cum esse periurum; tamen in re dubia licet recipere iuramentum quod a malo est recipientis, scilicet ab incredulitate illius.

15. Iuramentum institutum est contra duo: contra sacrilegium idolatrantis et infirmitatem dubitantis. Voluit equidem deus sibi fieri sacrificia ne demonibus fierent, ita etiam concessum est iurare per deum, ne homines iurando per creaturas ibi aliquid esse numinis estimarent. In veteri testamento iurabatur sic: 'Vivit dominus', quasi sol et alii planete qui putabantur esse dii non vivebant, sed solus deus. Hodie sic iuratur: 'Sic me deus adiuvet.' Iuramenta fiunt pro pace firmanda, fiunt etiam ut testes fidem faciant. Denique etiam fiunt pro amicitia servanda, postremo ut omnes non convicti vel confessi iuramento se purgent.

16. Preterea, cum legatur dominum precepisse Iosue et omnibus iudeis ut in terra promissionis nulli gentili parcerent sed omnes occiderent, gentiles autem qui erant in Gabaon mentiti sunt iudeis quod non erant de terra promissionis, et sic iudei iuraverunt eis pacem.' Quare ergo dolo comperto tenuerunt iuramentum? Nonne illud iuramentum erat contra deum, ergo illicitum? Sed interfecerunt eos civiliter, non corpo-raliter, quia facti sunt iudeorum servi ; servitus autem est maxima capitis diminutio.

17. Solet queri utrum recipienda sint infidelium iuramenta, ut iudeorum super rotulum vel gentilium super idolum vel super Machometi librum, et ecclesia quidem sic solet eos compellere ad iurandum. Item in Amos propheta: luravit dominus in sancto suo', super hoc auctoritas: `Omnis sermo dei pro iuramento debet accipi.' Numquid minus malum est, sicut auctoritas dicit, per falsos deos iurare veraciter quam per ipsum deum iurare fallaciter? Nonne iurare per falsos deos est idolatria, que maius peccatum est quam falso iurare per deum? Estne semper mortale peccatum recipere iuramentum illius quem scimus iurare falsum? Nam iudices moderni recipiunt iuramenta eorum qui purgant eum quem iudices non dubitant esse reum.

18. Item, sit hec virgo et iurat se servare virginitatem, postea corrumpitur. Nonne licite vovit? Ergo votum servare tenetur, sed hoc est impossibile. Nam cum deus omnia possit, corruptam tamen non potest virginem facere.

19. Item, licet isti vovere quod accipiet sacerdotium, ergo ordinem annexum perfectioni, ergo perfectionem; ergo non posset salvari imperfecta caritate, nam si haberet imperfectam faceret contra votum. Item iste vovet imperfectionem, faceretne contra votum si haberet perfectam caritatem? Quidam dicunt quod quilibet tenetur ad perfectam vel imperfectam caritatem sed ad neutram determinate, et si alteram voveret videretur indiscrete vovisse.

Chronicle of St. Benigne of Dijon

Chronicle of St. Benigne of Dijon

Written c. 1065 CE by an anonymous monk an the monastery St. Benigne. Records event surrounding the episcopal election to Lyons of a previous abbot of the monastery, Hallinard of Lyons, and his refusal to swear the oath of fealty to Emperor Henry III, in 1046 CE. 

Text Source: Chronique de l'abbaye de Saint-Bénigne de Dijon suivie de la Chronique de Saint-Pierre de Beze, ed. E. Bougard and Joseph Garnier, Analecta Divionensia 9 (Dijon, 1875), p. 188-190. 

Translation Source: Samuel R. Maitland. "Facts and Documents Illustrative of the History, Doctrine, and Rites of the Ancient Albigenses and Waldenses" (London, 1832) . p. 111-113

Therefore, on account of the gift of the bishopric, the Lord Halinardus elected thereto went to the court of the Emperor Henry, and with him some of the bishops who were suffragans, the archidiaconal legates, and the clergy of Lyons, who sought to have him for their pastor. The emperor, according to custom required from him, the oath of due fealty, for the episcopal dignity conferred. Hugh, Archbishop of Besangon, was the person who delivered the requisition. Halinardus, hearing these words, replied, "If I set aside the precepts of the eternal King, and of the rule to which I have bound myself by an oath, what confidence can be placed in me that I should keep the oath of the emperor; for the Lord says, in the gospel, swear not at all [Mt 5:34], and the rule of Father Benedict directs a monk not to swear [Rule of St. Benedict, 4:27] , and to estrange himself from secular affairs." These things being reported to the king, he was astonished, and approving in his own mind his consistency, but yet wishing to try his perseverance, he said, that he would by no means give him the archbishopric, if he did not obey his commands. But, he said, "It were better for me never to receive the priestly office, than to transgress the command of God." Upon this, the bishops of those parts, and especially Sigebaud, Bishop of Spires, where this took place, insisted, saying "who is this, that in the palace of a prince, presumes to disobey his commands, which none of us ever dared to do. Either let him swear fealty to the king, or be rejected." But Theodoric, Bishop of Metz, and Bruno, Bishop of Toul [Pope Leo IX from 1049 to 1054], and Richard, Bishop of Verdun, being his friends, persuaded the emperor that he ought not for this to give trouble to an ecclesiastic, whose mind they knew to be firm in the faith, and in other virtues. To this the emperor replied, "Persuade him, if he will not take the oath, at least to come forward, so that he may appear to have done it, lest the custom of our country should be made void." He answered, "It is the same thing, if I pretend, as if I do it — far be it from me." The emperor seeing him so firm, would not farther disturb him, and, confiding in his mere word and promise, gave him what was desired, and caused him to be ordained in his own presence, giving him whatever was necessary for the sacerdotal benediction. And, not only for him and the other bishops, but also for the levites and ministers of the altar, he so prepared all things, namely, vestments, books, cloths, and whatever was necessary, as if he had not been a prince, but a servant. For that religious king was very ecclesiastical; and very devout in matters concerning divine worship.

Olympiodorus Deacon of Alexandria, On Jeremiah. 4:2

Olympiodorus Deacon of Alexandria, On Jeremiah. 4:2

Written early 6th Century. Only found in catena fragment. The only manuscript with an unabridged commentary from Olympiodorus has lucuna until Jeremiah chapter 5. The form from the catena matches that of the remaining commentary, and the text matches where there is overlap from catena with the manuscript and is likely genuine.

Source: PG 93:635 -636

Greek	Latin
"Καὶ ὀμόσῃ." Οὐκ ὀμνύναι προστάττει, ἀλλ' εἰ ἄρα τις ὀμνύει, βούλεται ἑαυτῶν μὴ τὰ εἴδωλα ὅρκια ποιεῖσθαι. Πλέκει δὲ τὸ, “Ζῇ Κύριος,” τῷ ὅρκῳ, ἵνα ὀμνύοντες ὁμοῦ, καὶ δοξολογῶσι, καὶ εὐχαριστῶσιν. Οὐ γὰρ ἀδίκως, ἢ ἀκρίτως, δεῖ προφέρειν τοῦ Θεοῦ τὸ ὄνομα. Ἡ γὰρ καλὴ ἀναστροφὴ, καὶ ἑτέροις γίνεται αἰτία σωτηρίας.	"Et Juravit" Non iurare praecipit, sed si quis omnino jurat, non per idola jurandum vult. Addit autem, “Vivit Dominus,” jurejurando, ut jurantes gloriam una gratiasque offerant. Non enim injuste, aut temere nomen Dei est pronuntiandum. Bona enim conversatio, aliorum quoque salutis causa fit.

Christian of Stavelot, Expositio in Matthaeum, 5:33-37

Christian of Stavelot, Expositio in Matthaeum, 5:33-37

Written c. 865 CE.

Source: PL 106: 1310-1311

Iterum dictum est antiquis. Non periurabis, reddes autem Domino iuramenta tua. Ne Iudaei per idolorum nomina iurarent, permisit eis Dominus iurare per nomen suum; nec nobis etiam inhibuit, sed perfectionem nos docuit, quod ea fides sit habenda in Christianos, ut non sit necesse testem nomini Domini interponere, periurium nobis et illis prohibitum est. Debemus enim dicere, non peierabis sine r, quia in verbo non habetur r, sed peiero et deiero dicimus. Peierare male iurare; deierare, valde iurare. Iurare est namque, quasi iure orare: quod denique dicit, reddes Domino iuramenta tua, hoc est ad illum referes ut per nomen eius iures, et non per nomina deorum externorum. Quidam iurant in altare, et putant non esse periurium; sed tamen sic Deus accipit illud sicut is cui iuratur, etiamsi nullae reliquiae sanctorum ibi habeantur, quia maius est nomen Domini, quam corpora sanctorum. Etenim Deus non reputavit Sedechiae aliud quando Nabuchodonosor iuravit, nisi quia nomen Domini despexit, quando illud peieravit, dicens: Iuramentum quod sprevit, ponam super caput eius, et tradam eum in manu Nabuchodonosor, et tamen non credebat in Deum is cui iuratum fuerat. Sed quia ille nomen Domini spreverat, et pro nihilo duxerat, propterea traditus est in manum eius qui fidem promiserat.

Nolite iurare: neque per coelum, quia thronus Dei est. Thronus Graecum est et Latine sedes dicitur. Habuerunt Iudaei consuetudinem iurandi per creaturas. Deus hoc nobis prohibet, quia per quem homo iurat, hunc colit et veneratur, sicut Paulus dicit: Homines enim per maiorem sui iurant. Coelum sedes Dei dicitur, eo quod splendor divinitatis eius ibi amplius a sanctis contempletur, vel quia sancti in quibus habitat, habeantur.

Neque per terram, quia scabellum pedum eius vocatur: eo quod sancti eius qui membra ipsius sunt, adhuc ambulent in terra. Neque per Hierosolymam, quia civitas est magni regis. Hierusalem civitas regis magni dicitur, videlicet Domini, quia de ea dictum est: Fundamenta eius in montibus sanctis. Et licet ista terrena non abiecta, tamen est alia Hierusalem, quia ibi est vera pax, et securitas aeterna. De qua Psalmista dicit: Hierusalem quae aedificatur ut civitas.

Neque per caput tuum iuraveris. Per ista quatuor prohibetur nobis, ut de caeteris elementis seu membris, non esse iurandum doceatur.

Sit autem sermo vester, Est, est, Non, non. Non est contra praeceptum Domini iurare per nomen ipsius, sed dum usum iurandi assuescimus plerumque periurii et mendacii crimen incurrimus. Ideo quasi perfectis praecipit ut veritas inter Christianos habeatur, et veritatem unusquisque proximo suo loquatur.

Quod autem his abundantius est, a malo est. Subauditur a malo auditore qui non credit, a nobis amplius utendum est, sicut et ipse Dominus fecit addendo, Amen. Et Paulus apostolus dicendo: Coram Deo in Christo loquimur.