Kallistos I, Life of Theodosius of Tarnov, 21

Kallistos I, Life of Theodosius of Tarnov, 21

Written by Kallistos I, Patriarch of Constantinople, in the middle of the fourteenth century. Excerpt details Theodosius admonishing some Messalians (Bogomils? or some other dualists) Lazarus, Cyril & Stephen in some council in Tarnov. English translation made from the fifteenth-century Bulgarian version of Vladislav the Grammarian.

Source: Petkov, Kiril. The voices of medieval Bulgaria, seventh-fifteenth century: the records of a bygone culture. Brill, 2008. p. 300.

What demon taught you to trample on the holy icons, the lifegiving cross, and the other holy vessels, and even more daringly and without fear touch the holy misteries as if [these were] simple bread, and pollute the Christian food and drink and when admonished, swear without shame and fear with all kinds of oaths? This is why you are truly foes of the law, criminals against the Gospels, enemies of the faith, seducers, deceivers, oath-breakers, liars, and you swear without shame and take oaths. God said this: “I am telling you not to swear, etc.” But when you are denounced as heretics you are seized by fear; you condemn the Mesalian religion as evil and curse it, seeking to justify yourself with terrifying pledges and believe you are not in sin. Yet, at the slightest sign of respite you return to your blasphemous faith as dogs to their vomit!”

Abbo of Fleury, Letter 10

Abbo of Fleury, Letter 10

Written to an unnamed bishop c. 988-996 CE.

Source: PL 139:433-436

Epistola X. Ad . . . . . Episcopum. N . . . . episcopo amatorum Christi amator ABBO.

Quid prosit scientia litterarum agnoscitur ex difficultate quaestionum, quas dum enodare imperitia vulgi nescit, a docto earum sententiam investigare contendit; si tamen imperitos aliqua de inauditis rebus dubitatio attigit. Dum enim in rerum natura quidquid illud est quaeritur an sit, quid sit, cur sit, et quomodo sit, nec has quaestiones etiam imperitum vulgus praeterit, certum est quod de ignotis omnino rebus nihil quaerit. Nam philosophia in his exercet suam operam etiam quae non sunt, ut nihil naturae, nihil moralitatis eam effugiat, de quibus subtiliter investigat. Quapropter de juramenti observatione proponitur, nec ignota quaerendi via est, cui argumentandi copia praesto est; cum jurare nihil aliud sit quam jure orare. Qui enim orat, quantum ad veri falsique opinionem, unam tantummodo tractat orationis speciem, etiamsi necesse est juramento obnoxiam. Hanc autem orationem dialectici enuntiativam nuncupant, quae, praesenti tempore contenta, praeteritum respicit ex facti actione; futurum vero ex facti promissione. Sed facti actio enuntiari jurejurando potest, ut definite vera vel falsa sit apud eum qui rem definite novit; promissio vero futurae actionis sicut definite sub scientia non cadit, ita juramentum de promissis rebus ignoratur verum falsum ne definitive sit, nisi de his quae necessitas naturae trahit, ut Deum immortalem esse et hominem mori; si quidem definite verum est quod omne ortum occidet. Illud autem quod contingit, quoniam non necesse est fieri, et opinabile plurimum existit, si quis jurejurando affirmare vel negare voluerit definite, id ratio facere non permittit; quoniam de contingentibus causis promissivus modus saepe nos fallit, et aliter quam putamus res casu vel necessitate impulsa succedit. Qui ergo jurat, an jure oret, quaeritur, et quae juramenti circumstantiae sint. Scilicet locus, tempus et persona considerantur, quippe si loco vel tempore seu persona legitima caruerit, juramento reus non erit; unde Dominus in Veteri Testamento per Moysen praecipit ut puella quae adhuc in domo patris est, si votum voverit seu jusjurandum fecerit, ne voto vel juramento obligata teneatur, si, mox ut ad notitiam parentis pervenerit, paternae auctoritatis invectione prohibita fuerit. Mulieris nihilominus, quae sub viro agitur, votum vel juramentum irritum fiat, si virilis auctoritatis majestas assensum praebere noluerit, imo potius, ea die qua ejus stultitiam compererit, districtissima correctione inhibuerit (Num. XXX, 4 et seq.). Vota enim stultorum, ut ait Salomon, frangenda sunt (Eccl. V, 3). Idcirco ibidem Moyses prosequitur quod propitiationem Domini ipsa illa mulier meretur, quae perjurii noxam incurrisse putabatur; sed et obstetricibus Hebraeorum Deus bene fecisse legitur, quae mendacio suo necandos filiorum Israel pueros a morte servasse dictae sunt (Exod. I, 20). Mendacii igitur et perjurii causa pensanda est, qua aliquando levius, aliquando gravius peccatum committimus, nec unquam absque peccato mentimur; quandoquidem omne peccatum ex diabolo esse perhibetur (I Joan., III, 8). Alibi quoque Dominus per Prophetam praecipit, juramentum mendax ne diligatis (Zach., VIII, 17): et quid est mendaciter jurare, nisi pejerare? Hoc autem vetat diligere, ac si concedat invitum pejerare, juxta illud Apostoli: Non quod volo bonum, hoc ago, sed quod nolo malum, illud facio. Si autem quod nolo malum, hoc ago, non ego operor illud, sed quod habitat in me peccatum (Rom., VII, 19 et seq.). Idcirco cogitur exclamare: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus? Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum (Id. ib., 24). Huic sententiae concordat illud Tobiae, qui bonis naturaliter moribus instituens filium: « Noli inquit mentiri omne mendacium. » Id praeceptum hoc continet: Non enim mendacio utendum est, hoc est, quodam mendacio utendum non est. Verumtamen veritas Evangelii non solum non omni, sed nec ullo mendacio utendum esse innotuit, ubi omne mendacium ex diabolo esse proposuit. Quidquid enim ex diabolo est, malum est: nullo autem malo utendum est; nullo igitur quod ex diabolo est, utendum est. Et omne mendacium ex diabolo est: nullum autem mendacium bonum est; nullum igitur quod ex diabolo est, bonum est. Porro Scriptura dicit: Omnis homo mendax (Psal. CXV, 11) est, siquidem eo vitio humanam naturam diabolus corrupit; ut et mortalis et mendax sit, nec mendax nisi unde mortalis, nec mortalis nisi unde mendax existit. In perjurio igitur, hoc est in juramento mendaci considerandum est vitium mendacii, et in vanum assumptum nomen Domini, quoniam illud solum ad mortem sufficit, juxta quod scriptum est: Os quod mentitur, occidit animam (Sap., I, 11); cui dum aliud malum supervenit, gravius peccatum gignit: quod nunc metu mortis committitur pro tuenda corporis salute, nunc spe lucri pro adipiscendis rebus terrenis; et hoc perjurium vocari placuit. Sed pro tuenda salute corporis peccatum commissum non magnifacit miseratio humanae compassionis, juxta illud comici: Pro magno peccato paululum supplicii satis est pati; (TERENT. in And., act. V, scen. III.) metus enim et pietas aequaliter flectunt animum judicis ad misericordiam, qui trutina justi examinis distinguat modum culpae levioris et gravioris; siquidem ejusdem legis capitula, quamvis sibi videantur contraria, nullus praeterit nisi transgressor legis, quem tamen aliquando metus vel pietas absolvit. Denique lex jussit ut masculus qui intraret templum Veneris, capite puniretur; siquidem jussit ut qui matrem caedi videret, nisi eam eriperet, capite puniretur: quidam itaque juvenis in templo Veneris matrem caedi vidit, et, ingressus templum, matrem eripuit. Quaeritur quid magis observare debuerit, dum matrem caedi vidit; seu enim intraret, seu non intraret, capite puniendus erat: sed pietas praejudicat, quae pro matris affectu cum utilitate et honestate accusatum purgat. Similis est lex Moysi de circumcisione pueri, si ejus octava dies a nativitate contigerit (Gen., XVII, 12). In Novo quoque Testamento alibi uxor diligenda, alibi odio habenda (Luc., XIV, 26) praecipitur, quae omnia discretionis ille gladius separat, quem ignoraverunt Judaei, qui ad interrogationem Jesu de baptismo Joannis timentes utrinque feriri, hebetes sunt facti (Matth., XXI, 25, 26).

Caeterum quia nos de juramento coepimus, dicendum est quod remota cupiditate neminem sponte delectet jurare; sed saepius a malo est juramentum, ut ait Evangelium (Matth. V, 34). Nam malus dives opprimit pauperem, malus latro spoliat viatorem, malus calumniator disceptat contra innocentem; atque ita nequit miser effugere laqueos inimici, quem plus aequo patitur ignobilis. Dum enim, violentia exactoris quem vitare nequimus, jurare cogimur, aliquando in perjurium labimur necessitate coacti, aut quorumdam malesarta gratia illecti; siquidem adulter, fugiendo mortem temporalem, absolvit se sacramento non esse reum adulterii, et ita se aeternae morti addixit. Quidam etiam in tumultu seu conspiratione militari juravit mortem optimi imperatoris. Et quid dicam? Ille jam occidit suam animam, licet Veritas dicat: Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere? (Matth. X, 28.) Iste vero in affectione peccati adhuc deliberat, atque sub partibus deliberationis quid sit utilius vel honestius consulit; cui consulenti exemplo sit factum illius manu fortis, qui, postquam juravit interfectionem Nabal viri stulti et impii, interventu Abigahil prudentis feminae maluit perjurium poenitendo delere, quam perpetrato homicidio mali voti compos existere (I Reg., XXV). Quapropter si quem jurandi consuetudo ad hunc exitum vergit quo plerosque Deum offendisse non nescit, suademus aliorsum pedem leviter figere potius quam ta' e praecipitium appetere, quo difficilior resurgendi spes possit inesse. Sic de naufragio obsessae civitatis evadere cupientes, illam partem muri expetunt quam breviorem noverunt; semper enim hostium cuneis circumsessi grave periculum vitamus, dum evadendi aditum quaerimus; siquidem multi labyrintho erroris perjurium vitare nequeunt, dum idipsum quod alter jurisjurandi sacramento astruit, alter rursus juramento negare contendit, et id pro dicto uterque accipit; verumtamen altera pars contradictionis absque ullo scrupulo semper falsa existit. Quaeritur quoque si rem suam sibi injuste ablatam debet repetere qui ne repetat tormentis compulsus est jurare Quam quaestionem argumentum a nota facillime dissolvit, dum jurare sit jure orare: qui enim falso veraciterve orat, jure aut non jure pronuntiat; jure autem orat qui a veritate non declinat, non jure vero qui cogit veritatem involvere mendacio; nec jure raptoris violentiam sustinet, qui juste accepit quod habet. Debet igitur repetere quidquid juste habuit, injuste perdidit. Attamen juravit, ait aliquis, licet defendi possit non jurasse qui non oravit jure, quandoquidem ad sui defensionem atque ad abluenda crimina dat locum juridicialis clementia et lex divina. Si autem audientia subtrahitur, non jure sed crudelitate exhibita innocentia damnatur: nam, sicut majus peccatum fuit Judae tradentis quam Pilati crucifigentis, ita majus peccatum est pejerare cogentis quam ejus qui innocens pejerat timore mortis; quandoquidem Petrus, dum mori timuit, Vitam negavit. Verumtamen, humanae fragilitati compatiens, respexit Dominus Petrum et ejus lacrymas quibus flevit amare, et non legitur eos respexisse quorum terrore defecit a Christi confessione; siquidem incurrit non dissimiliter peccati foveam hujusmodi negator et pejerans, cum et ille nomen Domini confiteri erubescit, et iste in vanum assumit, videlicet, quantum est in se, aut timore aut cupiditate (et cupiditate quidem sicut negotiator, timore autem sicut fidei invitus proditor); unde Scriptura divina jurare prohibet, et additur quare? scilicet ne forte perjuret; quia perjurare, non jurare, peccatum est. Alibi quoque scriptum est: Juravit Dominus, et non poenitebit eum (Psal. CIX, 4), quoniam juramentum, sed mendax tantum, sequitur poenitentiae remedium. Haec de juramentis sponte prolatis et violenter extortis tuae fraternitati scribens distinxi, et eorum differentias collegi, ut, postquam ad tuae peritiae sacrarium pervenerint, tuoque examine quibusque fratribus placuerint, palam omnibus recitari possint. Nec differt is qui jurare compellitur ab eo qui violenter baptizatur, si uterque sacramenti violator habeatur; quoniam, ut ait Augustinus, « ad Ecclesiam potest trahi nolens, accedere ad altare potest nolens, accipere potest sacramentum nolens, credere non potest nisi volens, fidem in corde non potest servare nisi volens. Quapropter caveat quis ad sacramenta fidei nolentem compellere, ne damnationis compede se potius obliget quam illum quem violatae fidei reum existimat; nam veneni propinator et potator uterque moritur, sed ille in anima, iste violata corporis natura (Aug., Tract. XXVI, in Joan.). » Unde me taedet vitae meae, et aliquando satis lacrymarum effundo, dum innocentum calamitates intueor, et cum eis vim passus exclamare compellor: Domine, libera animam meam a labiis iniquis, quoniam cum his qui oderant pacem eram pacificus; cum loquebar illis, impugnabant me gratis (Psal. CXIX, 2). Vale.

Council of Trosle [909 CE], Cap. 11

Council of Trosle [909 CE], Cap. 11

Source: PL 132:704-705

Capitulum XI.

Inter caetera quoque admonitionis nostrae officia videtur nobis illud satis necessarium esse, quatenus nefanda cohibeantur periuria, non solum quae alicuius factionis fiunt commento, vel fallendi aliosque decipiendi studio, sed et ea quae ex ipsa prava consuetudine iam veluti inolita pene per singula admittuntur verba ab eis quibus aeque falsa constat iurare ut vera. Cum, si forte propter eos, qui pigri sunt ad credendum, neque moventur ad fidem verbi, qui et in hoc graviter delinquunt, quod sibi loquentes iurare cogunt, necesse fuerit proferre iusiurandum, hos comites habere debeat iusiurandum, veritatem, iudicium, et iustitiam, dicente Domino per prophetam Ieremiam: « Et iurabis, vivit Dominus, in veritate, et in iudicio, et in iustitia (Ier. IV) . » Si enim ista defuerint, nequaquam erit iuramentum, sed periurium. Et vetus quidem lex iurare concessit, peierare prohibuit: « Non assumes, inquit, nomen Domini Dei tui in vanum: nec enim insontem habebit Dominus eum, qui assumpserit nomen Domini Dei sui frustra (Exod. X) . » Quo mandato altius intellecto, dum sciamus nobis praecipi, ne Christum Dei Patris Filium existimemus esse creaturam, dicentes eum simplicem hominem, et honore divinitatis privantes: ad simplicem tamen sensum, ille nomen Dei sui in vanum assumit, qui in qualibet frivola re, et in dolo iurans proximo suo, aliquando in causa non necessaria, vel in verbo otioso, nomen sanctum eius in tali vanitate assumere non pavescit. In Novo autem Testamento ipse Dominus dicit: « Audistis, quia dictum est antiquis: Non periurabis. Ego autem dico vobis, non iurare omnino (Matth. V) , » etc. Ergo evangelica veritas non recipit iuramentum, cum omnis sermo fidelis pro iureiurando sit. Sunt quoque multi qui assidue faciunt iurare, sed et non timent periurare per Deum et omnes sanctos: quidam per corpora sanctorum, per animam vel suam, vel matris aut patris, aut alicuius chari sui, parvipendentes suae ipsius animae, suorumque salutem: quidam per totum iurant mundum, contemnentes illud Dominicum praeceptum: « Nolite iurare, neque per coelum, neque per terram (Ibidem) , » etc. ; qui enim iurat in coelo, iurat in throno Dei, et in eo qui sedet super eum. Qui vult ergo cavere crimen periurii, non teneat usum iurandi, dicente Scriptura: « Iurationi non assuescat os tuum. (Eccli. XXIX) ; » et item: « Vir multum iurans replebitur iniquitate, et non discedet a domo illius plaga (Ibid.) . » Inde Isidorus episcopus dicit (lib. II Sentent., cap. 31) : « Sicut mentiri non potest qui non loquitur, sic periurare non poterit, qui iurare non appetit. Nunquam ergo iuret, qui peccare timet. » Quid vero de his dicendum est, qui, ut alios fallant, mentiuntur, vel quacunque verborum arte se potius quam alium decipiendo periurant. Dominus namque, qui testis est conscientiae, ita hoc accipit, sicut ille cui iuratur intelligit. Unde sanctus Augustinus ait: Periuri non sunt, qui verbis non servatis, illud quod ab eis, cum iurarent, exspectatum est, impleverunt: et periuri sunt, qui etiam servatis verbis, exspectationem eorum quibus iuratum est decipiunt. Hi miseri heu quantis rei tenentur criminibus, praevaricatores totius sacrae legis veteris et novae proditi, quia loquuntur mendacium, quia assumunt nomen Dei sui in vanum, quia proximum dolo capiunt, insuper et periurant. Tales, nisi condignam egerint poenitentiam adhuc in vivis corporibus mortuas gestare videntur miseras animas. Qua de re a Christianis quoque regibus de sacramentis leviter non iurandis ita statutum est libro V, capite 349 (197): « Volumus ut sacramenta cito non fiant: sed unusquisque iudex prius causam veraciter cognoscat, ut eum veritas latere non possit, ne facile ad sacramentum veniant. » Item de periuriis cavendis, ex lib. V, cap. 276: « Praecipimus, ut periuria caveantur, nec admittantur testes ad sacramentum antequam discutiantur. » Et infra: « Si quis convictus fuerit periurii, perdat manum, aut redimat. » Itaque cum propter cavendum periurium necesse sit, si forte contigerit servare iusiurandum: illud tamen volumus omnibus esse notum, quoddam iuramentum nullo modo a Christianis observandum: videlicet quo malum aliquod incaute, vel etiam scienter, iurando promittitur, velut si quispiam adulterae perpetuam cum ea permanendi fidem polliceatur; aut, si quis, ne ad pacem redeat, vel ut aliquod flagitium committat, se sacramento constrinxerit. Tolerabilius est denique, non implere sacramentum, quam in illud quod male spopondit permanere, vel quod decrevit perficere flagitium. Et ne forte quis dicat, aut periurium a nobis suaderi, aut hoc nullum vel parvum esse putetur: quid de talibus Ilerdense statuat concilium capite 74 commemoretur: « Qui sacramento se obligaverit, ut litigans cum quolibet ad pacem nullo modo redeat, pro periurio uno anno a communione corporis et sanguinis Domini segregetur, reatum suum eleemosynis et fletibus, et quantis potuerit ieiuniis absolvat. Ad charitatem vero, quae operit multitudinem peccatorum, celeriter venire festinet. »

Burchard’s Decretum, Book 12, On Perjury

Burchard’s Decretum, Book 12, On Perjury

Written c. 1020 CE.

Source: PL 140:876-884

Liber Duodecimus. De Perjurio.

Argumentum Libri. Libro hoc de juramento et perjurio, de jurandi facilitate ejusque periculo, deque improbis juramentis infringendis agitur.

Cap. I. – Ut multiplicia genera juramentorum extirpentur.

(Ex concilio Meldensi, capite 10.) Ut multiplex juramentorum, et perjuriorum confusio, per quam multae fidelium animae in toto hoc regno perditae esse noscuntur, quam sit detestanda et Deo odibilis, attentus omnibus annuntietur. Tantum namque hoc malum est, ut ad sanctuaria martyrum ubi diversorum aegritudines sanantur, ibi perjuri, licet manifeste interdum vexari non videantur, justo Dei judicio a daemonibus arripiantur. Et sicut sanctus dicit Gregorius, ad horum corpora aegri veniunt et curantur, et perjuri a daemonio vexantur.

Cap. II. – De illis qui nomen Dei in vanum sumunt.

(Ex dictis Hieronym.) Habemus in lege Domini scriptum: Non pejerabis in nomine meo, nec pollues nomen Domini Dei tui, et ne assumes nomen Dei tui in vanum. Ideo admonendi sunt omnes, ut diligenter caveant perjurium, non solum in altari, seu sanctorum reliquiis, sed et in communi loquela. Item cavendum est, ne aliquis plus aurum honoret quam altare, ne ei Dominus dicat: Stulte, quid est majus, aurum an altare quod sanctificat aurum

Cap. III. – De illis qui per cupiditatem perjurium fecerint.

(Ex poenitentiali Romano.) Si quis per cupiditatem pejeraverit, omnes res suas vendat, pauperibus et distribuat, et monasterium ingressus, jugi poenitentiae se subdat.

Cap. IV. – De illis qui jubentibus dominis suis perjurium fecerint.

(Ex decr. Pii papae, capite 2.) Qui compulsus a domino pejerat se sciens, utrique sint perjuri, et dominus et miles: dominus, quia praecepit miles, quia plus dominum quam animam dilexit. Si liber est, quadraginta dies in pane et aqua poeniteat, et VII sequentes annos. Si servus ejus est, tres quadragesimas et legitimas ferias poeniteat.

Cap. V. – De illis qui pejerant se in manu episcopi, aut in cruce consecrata, aut non consecrata.

(Ex poenitentiali Theodo.) Qui pejerat se in manu episcopi, aut in cruce consecrata, III annos poeniteat. Si vero in cruce non consecrata, annum unum poeniteat. Qui autem seductus fuerit, et ignorans se pejeraverit, et postea cognoscit, tres quadragesimas poeniteat.

Cap. VI. – De illis qui pro vita redimenda perjurium fecerint.

(Ex poenitentiali Romano.) Si quis coactus pro vita redimenda, vel pro qualibet causa, vel necessitate se pejerat: quia plus corpus quam animam dilexerat, tres quadragesimas. Alii judicant tres annos, unum ex his in pane et aqua, poeniteat.

Cap. VII. – De illis qui injusta vota juramento firmaverint.

(Ex concilio Toletan., capite 9.) Necesse enim est, ut male jurans, dignam poenitentiam agat, eo quod nomen Domini contra praeceptum illius sumpsit in vanum: quia in Exodo scriptum est: Nec enim insontem habebit Dominus eum qui assumpserit nomen Domini Dei sui frustra. Et in Levitico: Non pejerabis in nomine meo, nec pollues nomen Domini Dei tui, ego Dominus. Malum tamen quod facturum se sacramento devoverat, omnino non faciat: quia stulta vota frangenda sunt.

Cap. VIII. – De eadem re.

(Ex decr. Fabiani papae, capite 11.) Quicunque sciens se pejeraverit, quadraginta dies in pane et aqua, et septem annos sequentes poeniteat, et nunquam sit sine poenitentia, et nunquam in testimonium recipiatur, et post haec communionem percipiat.

Cap. IX. – De eodem re.

(Ex decr. Pelagii papae, capite 11.) Si quis se pejeraverit, et alios sciens in perjurium duxerit, XL dies in pane et aqua, et VII sequentes annos poeniteat, et nunquam sit sine poenitentia. Et alii si conscii fuerant, similiter poeniteant: sin autem, singuli ut perjurium non sponte commissum, poeniteant.

Cap. X. – Quod sic Deus juramenta perceperit, ut ille cui jurata fuerint.

(Ex dictis S. Isidori.) Sicut mentiri non potest qui non loquitur, sic pejerare non potuerit qui jurare non appetit. Cavendum igitur est juramentum, nec eo utendum, nisi sola necessitate. Non est contra Dei praeceptum jurare, sed dum usum jurandi facimus, perjurii crimen incurrimus. Nunquam ergo jurat, qui pejerare timet. Multi dum loquuntur, jurare semper delectantur, dum oporteat hoc tantum esse in ore, Est, est, Non, non. Amplius enim quam est, et non est, a malo est. Multi ut fallant pejerant, ut per fidem sacramenti fidem faciant verborum: sicque fallendo dum pejerant, et mentiuntur, hominem incautum decipiunt. Interdum et falsis lacrymis seducti decipimur, et creditur dum plorant, quibus credendum non erat. Plerumque sine juramento loqui disponimus, sed incredulitate eorum qui non credunt quod dicimus, jurare compellimur, talique necessitate jurandi consuetudinem facimus. Sunt multi ad credendum pigri, qui non moventur ad fidem verbis. Graviter autem delinquunt, qui sibi loquentes jurare cogunt. Quacunque arte verborum quisque juret, Deus tamen, qui conscientiae testis est, ita hoc accipit, sicut ille cui juratur intelligit. Dupliciter autem reus erit, qui et Dei nomen in vanum adsumit, et proximum dolo capit. Non est conservandum sacramentum quod malum incaute promittitur, veluti si quispiam adulterae perpetuam cum ea permanendi fidem polliceatur. Tolerabilius est enim non implere sacramentum, quam permanere in stupri flagitio. Jurare, est Dei illa providentia, quae statuit non evellere statuta. Poenitentia autem Dei, rerum mutatio est. Non poenitere autem, statuta non revocare, ut est illud: Juravit Dominus et non poenitebit eum, id est, quae juravit non mutabit.

Cap. XI. – De illis qui scienter se pejeraverint

(Ex poenitentiali Theodo.) Si quis suspicatur quod ad perjurium inducatur, et tamen ex consensu jurat, XL dies poeniteat, et VII sequentes annos, et nunquam sit sine gravi poenitentia.

Cap. XII. – Quod unusquisque jejunus jurare debeat.

(Ex decr. Cornelii papae, capite 5.) Sed et nobis honestum etiam et justum videtur, ut qui in sanctis audet jurare hoc jejunus faciat, cum omni honestate et timore Dei, et ut pueri ante quatuordecim annos non cogantur jurare.

Cap. XIII. – De eadem re

(Ex concilio Aureli., capite 10.) Et hoc sancta synodus decrevit, nisi pro pace facienda, ut omnes fideles jejuni ad sacramenta accedant.

Cap. XIV. – Qualem poenitentiam perjuri accipere debeant.

(Ex decr. Eutychian. papae, capite 26.) Praedicandum est etiam, ut perjurium fideles caveant, et ab hoc summopere abstineant, scientes hoc grande scelus esse, et in lege, et prophetis, et in Evangelio prohibitum. Audivimus autem quosdam parvipendere hoc scelus, et levem quodammodo perjuris poenitentiae modum imponere. Qui etiam nosse debent, talem de perjurio poenitentiam imponere debere, qualem et de adulterio, de fornicatione, de homicidio sponte commisso, et de caeteris criminalibus vitiis. Si quis vero perpetrato perjurio. aut quolibet criminali peccato, timens poenitentiam longam, ad confessionem venire noluerit, ab Ecclesia repellendus est, sive a communione et consortio fidelium, ut nullus cum eo comedat, atque bibat, neque oret, neque in sua domo eum recipiat.

Cap. XV. – De illis qui per capillum Dei, aut caput jurant, vel alio modo blasphemia contra Deum immortalem utuntur.

(Ex decr. Pii papae, capite 5.) Si quis per capillum Dei, vel caput juraverit, vel alio modo blasphemia contra Deum usus fuerit, si est ex ecclesiastico ordine, deponatur: si laicus, anathematizetur: et si quis per creaturas juraverit, acerrime castigetur, et juxta id quod synodus dijudicaverit poeniteat. Si quis autem talem hominem non manifestaverit, non est dubium quod divina condemnatione similiter coerceatur. Et si episcopus ista emendare neglexerit, a synodo corripiatur.

Cap. XVI. – De juramento Herodis.

(Ex dictis Hieronym.) Cum juramento pollicitus est Herodes saltatrici dare quodcunque postulasset ab eo. Si ob jusjurandum fecisse se dicit: si patris, matrisque interitum postulasset, facturus esset, an non? Quod in suis ergo repudiaturus fuit, contemnere debuit, et in propheta.

Cap. XVII. – De illis qui odium sempiternum inter se juramento firmaverint.

(Ex concilio Hilerd., capite 6) Qui sacramento se obligaverit, ut litiget cum quolibet, ne ad pacem ullo modo redeat, pro perjurio, uno anno a corpore et sanguine Domini segregetur, et reatum suum jejuniis et eleemosynis absolvat: ad charitatem vero, quae operit multitudinem peccatorum, celeriter redeat.

Cap. XVIII. – De illis qui incaute juraverint.

(Ex decret. Sotheris pap, capite 3.) Si aliquid forte nos incautius jurasse contigerit, quod observatum pejorem vergat in exitum, illud consilio salubriori mutandum noverimus, ac magis instante necessitate pejerandum nobis, quam profecto juramento in aliud crimen majus esse divertendum.

Cap. XIX. – Qualiter sacerdotes jurare debeant.

(Ex epist. Cornelii pap., capite 3.) Cornelius episcopus, Rufo coepiscopo in Domino salutem. Exigit dilectio tua, frater charissime, ut ex auctoritate sedis apostolicae, tuis deberemus consultis respondere. Quod licet non prolixe, sed succincte agere festinaremus, propter quasdam importunitates quae nostris praepedientibus peccatis in nos supervenere, tuis tamen per reliqua sanctorum Patrum instituta studiis perquirere latius, et investigare committimus. Non enim potest mens attrita et oneribus atque importunitatibus gravata, tantum boni peragere, quantum delectata et oppressionibus soluta. Non ergo ista ob id praetulimus, ut haec et alia quae necessaria fore cognoverimus, tuae sanctitati velimus denegare; sed quod hic minus invenitur, latius perquiratur. Sacramentum autem hactenus a summis sacerdotibus, vel reliquis Dei ministris exigi, nisi pro fide recta, minime cognovimus, nec sponte eos jurasse reperimus. Summopere ergo sanctus Jacobus apostolus, prohibens sacramentum, loquitur dicens: Ante omnia, fratres mei, nolite jurare, neque per coelum, neque per terram, neque aliud quodcunque juramentum. Sit autem sermo vester, Est, est, Non, non, ut non sub judicium decidatis. Et Dominus in Evangelio ait: Audistis quia dictum est antiquis, Non pejerabis: reddes autem Domino juramenta tua. Ego autem dico vobis, non jurare omnino, neque per coelum: quia thronus Dei est, neque per terram: quia scabellum pedum ejus est, neque per Hierosolymam: quia civitas est magni regis, neque per caput tuum: quia non potes unum capillum album facere, aut nigrum. Sit autem sermo vester, Est, est, Non, non. Quod his autem abundantius est, a malo est, id est, et ab exigente et a jurante. Haec, frater charissime, ipse Dominus prohibet, id est, non debere jurare. Haec apostoli maxime omnes, haec sancti viri praedecessores nostri, qui huic sanctae universali Ecclesiae apostolicae praefuerunt haec prophetae, et reliqui sancti doctores per universum mundum dispersi ad praedicandum, juramenta fieri vetant. Quorum nos exempla, si coeperimus numerare, aut in schedula hac inserere, ante deficeret diei hora, quam eorum exempla, de hac causa prohibita. Quae nos sequentes sanctorum apostolorum, eorumque successorum jura firmamus, et sacramenta incauta fieri prohibemus. Unde et ipse Dominus in tabulis lapideis quas Moysi dedit, propria manu scripsit, dicens: Vide, ne assumas nomen Domini Dei tui in vanum, et reliqua. Unusquisque enim propriam conscientiam mundam debet servare Deo, et in memoria retinere: Os quod mentitur, occidit animam. Et Apostolus ait: Loquimini veritatem unusquisque cum proximo suo, quoniam sumus invicem membra. Et alibi: Nolite mentiri invicem membra. Haec praecepta sunt Salvatoris, haec prophetarum, haec sanctorum Patrum instituta. Quae si quis in vanum duxerit, hostis est animae suae: quia nemo contra prophetas, nemo contra apostolum, nemo contra Evangelium facit aliquid absque periculo.

Cap. XX. – Quo tempore jurare liceat

(Ex concilio apud sanctum Medardum, capite 4.) Decrevit sancta synodus, ut a septuagesima usque in octavas paschae, et ab Adventu Domini usque post consecratos dies, nec non et in jejuniis quatuor temporum, et in Letania majore, et in diebus Rogationum, et in diebus Dominicis, nisi de concordia et pacificatione, nullus super sacra jurare praesumat.

Cap. XXI. – De illis qui sacramentum regis violant.

(Ex dictis August.) Si quis laicus juramentum violando prophanat, quod regi et domino suo jurat, et postmodum perverse ejus regnum, et dolose tractaverit, et in mortem ipsius aliquo machinamento insidiatur: quia sacrilegium peragit, manum suam in Christum Domini mittens, anathema sit, nisi per dignam poenitentiae satisfactionem emendaverit, sicuti constitutum a sancta synodo est, id est, saeculum relinquat, arma deponat, in monasterium eat, et poeniteat omnibus diebus vitae suae. Verumtamen communionem in exitu vitae cum Eucharistia accipiat. Episcopus vero, presbyter, vel diaconus, si hoc crimen perpetraverit, degradetur.

Cap. XXII. – De illo qui audierit vocem pejerantis, et assensum praebet.

(In Levitico legitur:) Anima quae peccaverit, et audierit vocem pejerantis, et testis fuerit, aut ipse viderit, aut conscius erit, nisi indicaverit portabit iniquitatem.

Cap. XXIII. – De hoc quod Apostolus Spiritum sanctum testificatus est.

(Apostolus dicit:) Veritatem dico in Christo, non mentior, testimonium mihi reddente conscientia mea in Spiritu sancto.

Cap. XXIV. – De eadem re.

(Ex dictis Hieronym.) Hieronymus dicit: Jesum testor et sanctos angelos ejus.

Cap. XXV. – Quod definitio incauta solvenda sit.

(Ex concilio Hibern., capite 1.) Definitio incauta laudabiliter solvenda, nec praevaricatio est, sed temeritatis emendatio.

Cap. 26. – De eadem re.

(Ex eodem, capite 3.) Si puella sita in puerili aetate in domo patris, illo nesciente se juramento constrinxerit: et si pater statim, ut audierit, contradixerit, vota ejus et juramenta irrita erunt, et facilius emendabitur.

Cap. XXVII. – De eadem re.

(Ex concilio Aurelia., capite 2.) Juramentum filii, aut filiae, nesciente patre, et vota monachi, nesciente abbate, et juramenta pueri, irrita sunt.

Cap. XXVIII. – Quod omnibus modis cavendum sit mendacium.

(Gregor. dicit:) Noli, fili, negare gratiam Dei, ne incurras pro bono in malum, pro humilitate in mendacium. Cavendum namque est omnibus modis mendacium, sive pro malo, sive etiam pro bono proferri videatur: quia omne mendacium non est ex Deo, sed, sicut Salvator dicit, a malo est.

Cap. XXIX. – Item de juramento.

(Ex concilio Toletan.) Etenim dum pejerare compellimur, creatorem quidem offendimus, sed nos tantummodo maculamus, cum vero noxia promissa complemus, et Dei jussa superbe contemnimus, ut proximis impia crudelitate noceamus, et nosipsos crudeliore mortis gladio trucidamus. Illic enim duplici culparum telo percutimur, hic tripliciter jugulamur. Restat ergo, ut eo nostra pergat sententia, quo misericordiae patuerit via. Quae ita Domino probatur accepta, ut plus eam cupiat quam sacrificia veneranda, dicente ipso: Misericordiam volo, et non sacrificium. Hac indulgentiae concessa licentia, miserationis ipsius opus in gloriosi principis potestatem redigimus: ut, quia Deus illi miserandi aditum patefecit, remedia pietatis ipse quoque non deneget. Quae ita principali discretione moderata persistant, ut et illis ita sit misericordia contributa, ut nusquam gens, aut patria, per eosdem, aut periculum quodcunque perferat, aut jacturam. Haec miserationis obtentu temperasse sufficiat, caeterumque juramenta pro regiae potestatis salute, vel constitutione gentis et patriae, quae hactenus sunt exacta, vel deinceps exstiterint exigenda, omni custodia, omnique vigilantia indissolubiliter decernimus observanda, membrorum truncatione, mortisque sententia, religione penitus absoluta, sed ne pravarum mentium versuta nequitia nosmet ad perjurii aliquando provocet culpam, nec a sanctae fidei regula hanc asserat venire sententiam, tam divinae auctoritatis oracula, quam praecedentium Patrum huic narrationi curavimus innectenda. Sic enim per Hieremiam dixit: Repente loquar adversus gentem, et adversus regnum, ut eradicem, et disperdam illud. Si poenitentiam egerit gens illa a malo suo, quod locutus sum adversus eam, agam et ego poenitentiam super malo quod cogitavi, ut facerem ei. Et per Ezechielem: Si dixero, inquit, justo quod vita vivat, et confisus in justitia sua, fecerit iniquitatem, omnes justitiae ejus oblivioni tradentur: et in iniquitate sua quam operatus est, in ipsa morietur. Si autem dixero impio, Morte morieris, et egerit poenitentiam: vita vivet, et non morietur. Si ergo nostra conversatio sic divinam mutat sententiam, cur miserorum tantae lacrymae, vel pressura, tam crudam non temperent ex miseratione vindictam? Hinc etiam populo Israelitico saepe ultio promissa suspenditur, et Ninivitarum perditio divinae sententiae permutatione sedatur. Nam sanctus Ambrosius in libro tertio de Officiis, ita ait: Purum igitur ac syncerum oportet esse affectum, et unusquisque simplicem sermonem proferat. Vas suum in sanctitate possideat, ne fratrem circunscriptione verborum inducat. Nihil promittat inhonestum, ac sibi promittere quaerat. Tolerabilius est promissum non facere, quam facere quod turpe sit. Saepe plerique constringunt se jurisjurandi sacramento, et cum ipsi cognoverint promittendum non fuisse jus sacramenti, tamen contemplatione faciunt quod spoponderunt, sicut de Herode supra scripsimus, qui saltatrici praemium turpiter promisit, crudeliter solvit. Turpe, quod regnum pro saltatione promittitur: crudele, quod mors prophetae pro jurisjurandi religione donatur: quanto tolerabilius tale fuisset perjurium sacramento? Et post pauca, de Jepte discernens. Miserabilis necessitas, quae solvitur parricidio. Melius est non vovere id, quod sibi cui promittitur, nolit exolvi. Et post paululum: Non semper igitur promissa solvenda omnia sunt. Denique ipse Dominus, sicut Scriptura indicat, frequenter suam mutat sententiam. Vir quoque sanctissimus Augustinus investigationis acumine acutus, inveniendi arte praecipuus, asserendi copia profluus, eloquentiae flore venustus, sapientiae fructu foecundus, haec in suis narrat affectibus. Duo sunt enim omnino genera mendaciorum, in quibus non magna culpa est, sed tamen non est sine culpa, cum aut jocamur, aut cum promittimus, mentimur. Illud primum in jocando, ideo non est perniciosissimum, quia non fallit. Novit enim ille, cui dicitur, joci causa esse dictum. Secundum autem ideo mentitus est, qui retinet nonnullam benevolentiam. Idem ipse alibi, non auferat, inquit, veritas misericordiam, non ambulabit in via Domini, in qua misericordia et veritas obviaverunt sibi. Hinc beatus Papa Gregorius, in libris Moralium, sic ait: Cum mens inter minora, et maxima peccata constringitur, si omnino nullus sine peccato evadendi aditus patet, minora semper eligantur: quia et qui murorum ambitu, ne fugiat, clauditur, ibi se in fugam praecipitat, ubi brevior murus invenitur. Hinc et Isidorus ait: Tolerabilius est enim non implere sacramentum, quam permanere in stupri flagitio. Similiter in Synonimis: In malis promissis, rescinde fidem. In turpi voto ut a decreto quod incaute novisti non facias. Impia est promissio, quae scelere adimpletur. Unde necesse est, ut male jurans, dignam poenitentiam agat, eo quod nomen Domini contra praeceptum illius sumpsit in vanum, quia in Exodo scriptum est: Nec enim insontem habebit Dominus eum qui assumpserit nomen Domini Dei sui frustra. Et in Levitico: Non pejerabis in nomine meo, nec pollues nomen Domini Dei tui: ego Dominus. Tamen malum quod facturum se sacramento devoverat omnino non faciat: quia stulta vota frangenda sunt.

FINIS LIBRI DUODECIMI.

Pius VI, Auctorem Fidei, 75

Pius VI, Auctorem Fidei, 75

Written 28 August, 1794, in condemnation of the Gallican and Jansenist acts and tendencies of the synod of Pistoia (1786).

Source: Denzinger, Heinrich, and Peter Hünermann. Compendium of Creeds,Definitions, and Declarations on Matters of Faith and Morals 43rd ed. San Francisco, Ignatius Press, 2012. §2675.

75. The teaching which says that in the happy days of the early Church oaths seemed so foreign to the model of the divine Preceptor and to the golden simplicity of the Gospel that "to take an oath without extreme and unavoidable need had been reputed to be an irreligious act, unworthy of a Christian person," further, that "the uninterrupted line of the Fathers shows that oaths by common consent have been considered as forbidden"; and from this doctrine proceeds to condemn the oaths which the ecclesiastical curia, having followed, as it says, the norm of feudal jurisprudence, adopted for investitures and sacred ordinations of bishops; and it decreed, therefore, that the law should be invoked by the secular power to abolish the oaths which are demanded in ecclesiastical curias when entering upon duties and offices and, in general, for any curial function,—false, injurious to the Church, harmful to ecclesiastical law, subversive of discipline imposed and approved by the Canons.

Synod of Pistoia, Session VI, Petition 2, Circa la riforma dei giuramenti

Synod of Pistoia, Session VI, Petition 2, Circa la riforma dei giuramenti

Written 1786 CE.

Source: Atti e decreti del concilio diocesano di Pistoja dell' anna MDCCLXXXVI, Pistoja, p. 225-227. Seconda edizione, Anton-Giuseppe Pagani, Florence, 1788.

I. L’uso frequente ed immoderato dei giuramenti, che da lungo tempo si è introdotto fra i cristiani, è uno degli oggetti più importanti, che interessano questa santa assemblea.

Questo atto grande di religione, per mezzo del quale la creatura si confidenzia talmente col supremo suo Creatore fino ad interpellarlo, come testimone e garante della sincerità delle sue asserzioni, e della fedeltà delle sue promesse: quest’atto grande che diviene una sacrilega temerità, quando non sia rivestito di quei delicati riguardi, e di quelle rigorose condizioni prescritte dal Profeta Geremia, che lo rendano degno della Maestà divina; questo atto grande e tremendo è divenuto una formalità forense, e per lo più inoperosa, che espone troppo spesso alla profanazione il nome venerabile dell' Altissimo.

II. Presso le antiche Nazioni il giuramento era riguardato con un sacro errore. I Gentili diretti dal solo lume della ragione non lo adopravano che in cose importantissime, in casi sommamente straordinari, e con solennità imponenti, atti a risvegliare l' idea più grande della Divinità, die si credeva di interessare nelle umane convenzioni. Gli Ebrei furono quelli, che ne abusarono colla più inconsiderata e invereconda frequenza.

III. Questo popolo carnale, che non si guidava se non con la sferza, e che non si sollevava sopra il materiale della Legge, non giunse a conoscere di riprensibile altro che il solo spergiuro. Il divino Redentore lo trovò nella rea consuetudine di abusare del Nome di Dio in ogni parola, di mescolare i giuramenti in ogni discorso; e disperso sulla faccia della terra in mezzo alle Nazioni diverse di Religione e di costumanze, ritiene ancora questa pratica irreligiosa.

IV. Era riserbato alla Legge di grazia il porre un freno a questo Giudaico disordine. Gesù Cristo richiamando gli uomini alla rettitudine ed alla semplicità, insegnò loro non solo ad abborrire li spergiuri, ma ad astenersi da ogni giuramento; che i giuramenti sorgono da un principio dannevole, in quanto che facilitano il disprezzo o la profanazione del nome di Dio, ed hanno per base la reciproca diffidenza; e che le asserzioni debbono corrispondere all’ interna purità e schiettezza, degna della professione di Cristiano, ed esprimersi con una netta affermativa o negativa.

V. Nei tempi felici della Chiesa nascente, quando i fedeli avevano ancor fresca la memoria degl’ insegnamenti del divino Maestro, nè si era ancora corrotta l' aurea semplicità Evangelica, si sarebbe riguardato come un atto irreligioso e indegno di un Cristiano, il giurare senza una estrema è indispensabile necessità. La catena continovata dei Padri fa vedere, che il sentimento comune era di riguardare i giuramenti come proscritti. « L’ uomo di Dio, cioè il Cristiano, dice l' Autore delle Costituzioni Apostoliche, non giura nè per il Sole, nè per la Luna, nè per gli Astri . . . poichè il Signore ci ha comandato di non giurare. » S. Giustino nella seconda Apologia per i Cristiani dice: « Noi non giuriamo, e diciamo sempre la verita, perchè il Signore ce l’ ha comandato con quelle parole: Non giurate punto. » Tertulliano nel Libro de Idol. soggiunge. « Io non parlo dello spergiuro, mentre neppure è lecito di giurare. » Il simile dice S. Cipriano, S. Clemente Alessandrino, S. Basilio, S. Epifanio, S. Gio. Crisostomo, ed altri innumerabili Padri e .Concili, de' quali sarebbe cosa soverchia il riportare le testimonianze.

VI. La rettitudine cristiana, e la venerazione al nome di Dio dettata dalla ragione, e comandata dal secondo precetto del Decalogo, per cui si riguardava in quei tempi felici come una regola comune l’ astenersi dal giurare, non ha reso illecito assolutamente, e sempre peccaminoso il giuramento. L’ Apostolo Paolo aveva fatto vedere coll’ esempio suo proprio, che vi potevano essere delle occasioni, nelle quali fosse permesso è necessario. Ciò che fu fatto da S. Paolo in alcune circostanze, è permesso farlo ai cristiani, quando però concorrono motivi simili, e sia eseguito con circospezione, e prudenza. « Io giuro, diceca S. Agostino, ma non lo fo, se non quando mi sono persuaso di essere obbligato necessariamente a giurare; se io veggo che si ricusa di prestarmi fede senza la solennità del giuramento, e che è di molta importanza che mi sia creduto, allora ben ponderato il tutto, pieno però di timore e tremore ardisco esprimermi in questi sensi: Vi parlo davanti a Dio: Dio mi è testimone: sa Gesù Cristo, che io dico la verità. »

VII. Con questa venerazione, e con questa riserva usavano del giuramento gli uomini pieni dello spirito di Dio, e penetrati dalla santità e dalla grandezza di un atto tanto tremendo. Ma un contegno cosi lodevole si è coll’ andar de’ secoli prima indebolito, e finalmente dissipato. Abbondando la malizia e la depravazione nei costumi de’ cristiani, la delicatezza che avevano i Fedeli ne' giuramenti ha ceduto il luogo alla preponderante diffidenza; e questa ha stabilito per regola ordinaria ciocchè appena si sarebbe permesso in occasioni straordinarie e importantissime. Tutti gli atti Curiali sono accompagnati dal giuramento, qualunque corpo morale, le Università, i Tribunali, le Dignità, i Contratti, hanno il loro proprio di formalità; e la curia stessa Ecclesiastica, modellandosi sulla Giurisprudenza Feudale, li. ha adottati nelle investiture, e fino nelle sacre ordinazioni dei Vescovi.

VIII. Il minore difetto di questa enorme moltiplicità di giuramenti, è l’ essere i medesimi inutili, e inoperosi per la maggior parte. Quelli di formalità si prestano universalmente senza cognizione di causa, o pronunziando una formula alla quale non si fa la minima attenzione, o ponendo la mano sopra un libro chiuso, di cui non si sa il contenuto. Nei Tribunali o prevale assai frequentemente l' interesse e l’ impegno al rispetto per la Religione, o si studiano delle equivoche risposte e delle reticenze, che combinino il celare la verità con una falsa quiete della coscienza; ed è caso raro che per questo mezzo si ottenga prova alcuna concludente per regolare i giudizi. Nei contratti finalmente, ed in qualunque altra convenzione nulla aggiungono alla validità detratto ed alla osservanza, che si possono desumere, e che di fatto sono prodotte dal. vigore delle Leggi.

IX. Ma il disordine maggiore, che il santo Sinodo non può apprendere senza estremo dolore e rincrescimento, si è il disprezzo del giuramento stesso, ed il pericolo, o per dir meglio la conseguenza sicura degli spergiuri, che non può non produrre la frequenza dei medesimi, Semper abundantia contumeliosa in semetipsa est, dice Tertulliano. « Guardatevi dal giurare, dice S. Agostino scrivendo ad Ilario, quanto mai vi è possibile, poiché meglio è il non giurar punto neppure di cose vere. Quando si è fatto uso di giurare, siamo ad ogni momento sull' orlo dello spergiuro, e vi si cade assai spesso. » L' istesso ripete nel Sermone 180. ed in altri luoghi; l’ istesso ripetono molti altri Padri, e la funesta esperienza ci da riprova della giustizia di queste riflessioni.

X. Il santo Concilio adunque penetrato profondamente da questi giustissimi sentimenti, non può non prendere il più vivo interesse per la riforma di un abuso tanto pregiudiciale alla salute delle anime. Egli considera, che il giuramento destinato a garantire la buona fede degli uomini, e a porre l' ultimo sigillo alla loro sincerità coll’ uso che se ne fa comunemente, serve a rovinare l’ una e l' altra, ad introdurre in tutte le classi della società ed anche nel Clero una dissimulazione, una doppiezza, ed una non curanza dello cose più santo e più venerabili. E siccome egli conosce, che non è di sua competenza l' apporvi tutto il riparo, giudica a proposito di ricorrere all’ illuminata pietà del clementissimo Sovrano, in conformità dell’ incoraggimento dato ai Vescovi su questo proposito nel numero IV. degli Articoli mandati ad essi dalla R. A. S., affinchè si degni di comandare con sua legge, che siano aboliti i giuramenti che si esigono nelle Curie si ecclesiastiche che secolari, quelli che si prestano nell’ essere ammessi a cariche, ufizi, università, ed in qualunque altro atto curiale; potendovi supplire il Sovrano con una formula di promessa di attestazione, e di obbligazione, che abbia tulli gli effetti che si sono finora supposti nel giuramento.

Denis the Carthusian, Enarrationes in Matthaeum, On Matthew 5:33-37

Denis the Carthusian, Enarrationes in Matthaeum, On Matthew 5:33-37

Written 15th Century. See also Vol. 14, p. 606-607 for commentary on James 5:12.

Source: Opera omnia, ed. M. Leone, 42 vols., Montreuil-sur-mer, Tournai, Parkminster 1896-1935. Vol. 11, p. 68-70.

Iterum audistis quia dictum est antiquis per Moysen: Non perjurabis; reddes autem Domino juramenta tua: id est, non per idola, neque per elementa, sed per Deum jurabis. Dixit enim: Dominum Deum tuum timebis, et per nomen ejus jurabis. Hoc Judaei male intellexerunt, putantes sola juramenta mendosa esse prohibita, juramenta quoque injusta et incauta esse servanda. Hunc errorem excludens Salvator, subjunxit:

Ego autem dico vobis, non jurare omnino. Secundum Hieronymum, Christus non prohibet jurare per Deum, sed per ea quae subsequuntur. videlicet, Neque per coelum, etc. Sed quoniam statim subjungitur: Sit autem sermo vester, Est, est; Non, non: intelligitur, secundum aliquos, Christus etiam juramentum per Deum dissuasisse vel prohibuisse, non quia sernper malum atque illicitum sit, sed, ut ait Augustinus, ne per assiduitatem jurandi, incidat homo perjurium. Est quoque alia ratio cur non debeamus jurare sine necessitate, vel magna utilitate, quamvis sint vera quae dicimus: quia hoc cedit ad irreverentiam Dei, quod homo tam leviter, inadvertenter et intimorate assumit tantae sanctitatis majestatem in testem. Quod autem jurare non sit prorsus illicitum, innotescit per hoc quod Paulus in suis epistolis toties invenitur jurasse, dicendo: Testis est mihi Deus; et, Testificor coram Deo, etc.

Porro, secundum Hieronymum super illud Jeremiae, Jurabis, Vivit Dominus, in veritate, et judicio, et justitia, tres sunt comites juramenti, videlicet veritas, judicium, et justitia; et quodcumque horum defuerit, juramentum erit illicitum. Imo sic jurans, eo ipso quo jurat, perjurus efficitur, secundum Thomam, quia haec observare tenetur in quolibet casu. Si enim desit veritas, juramentum est mendax; si judicium desit, juramentum est temerarium et incautum; si justitia, iniquum est, leve atque inutile. Veritas itaque ad juramentum ordinata, requiritur ex parte rei de qua juratur; judicium vero seu discretio, ex parte jurantis; justitia autem, ex parte causae, ut sit necessitas ad jurandum. Juratio ergo debite circumstantionata, videlicet, ut fiat ex causa necessaria, tunc ubi taliter [fit] et propter congruum finem, non solum est licita, sed et actus virtutis quae dicitur latria. Qui enim sic jurat, exhibet reverentiam Deo, praesupponens eum habere infallibilem veritatem, omniumque certam notitiam, ac universalem providentiam. Unde ait Scriptura: ln omni corde suo juraverunt Domino, et invenerunt; et Psalmista, Laudabuntur omnes qui jurant in eo. Hieronymus quoque affirmat, quod jurans veneratur vel diligit eum per quem jurat.

Sic ergo intelligenda est littera: Dico vobis non jurare omnino, hoc est non jurare omnibus modis indifferenter, seu ex qualibet causa, sed solum modo jam dicto, videlicet neque per coelum, quia thronus, id est sedes et habitatio, Dei est. Quamvis enim incircumscriptus immensusque Deus loco nullo claudatur, ibi tamen esse asseritur, ubi operatur et se ipsum ostendit. Quum ergo in coelo empyreo maxime operetur, illicque facie ad faciem conspiciatur, merito coelum empyreum appellatur thronus ejus. Unde Unigenitus Dei: Ego (inquit) vici, et sedi cum Patre meo in throno ejus. Neque per terram juraveris, quia scabellum pedum ejus est, id est divinae potestati subjecta, et a Deo in ultimo ac infimo rerum ordine collocata. Per pedes itaque Dei, designatur operatio seu provisio ejus, pertingens usque ad infima. Hoc idem in Isaia scriptum est: Haec dicit Dominus: Coelum mihi sedes est, et terra scabellum pedum meorum. Non est itaque sic intelligendum, quasi Deus in divinitatis natura corporalia habeat lineamenta, et silualiter sedeat, praesertim quum de ipso scriptum sit: Excelsior coelo est, et profundior inferno; longior terra mensura ejus, et latior mari. Neque per Jerosolymam juraveris, quia civitas est rnagni regis: de quo legitur in libro Esther: Domine rex omnipotens, in ditione tua cuncta . sunt posita; et in Psalmo, Quoniam Deus magnus Dominus, et rex magnus super onmes deos. Fuit enim Jerusalem deputala ad hujus regis obsequium. Neque per caput tuum juraveris, quia non potes unum capillum album facere aut nigrum, propria potestate et solo imperio, quamvis per artem et naturalium rerum applicationem possit homo diversos colores crinibus capitis sui inducere.

Ecce non solum per Deum, sed etiam per creaturas jurare prohibuit vel dissuasit. Sed quomodo intelligendum est hoc? Nonne per Evangelium et per Sanctos fit licitum juramentum? Nonne Joseph per salutem Pharaonis juravit? Nonne Apostolus dicit, Ego testem invoco Deum in animam meam? Quaeritur ergo, quando et quomodo liceat per creaturas jurare. Respondet B. Thomas, quod juramentum fit dupliciter: primo, per simplicem contestationem; secundo, per exsecrationem. Juramentum primo modo factum, principaliter divinae veritati innititur. Secundario autem assumuntur aliquae creaturae ad jurandum, non secundum se, sed in quantum divina in eis veritas manifestatur: sicque juratur per Evangelium, id est per

Deum, cujus veritas in Evangelio continetur; et item per Sanctos, qui hanc veritatem crediderunt. ln juramento autem quod fit per exsecrationem, assumitur creatura tanquam id in quo divinum exerceatur judicium, si non verum asseritur, ut quum homo jurat per caput, vel filium suum, seu aliam rem dilectam. Denique, sicut licitum est jurare per Deum pro loco, causa et tempore, sic et per creaturas, tam per simplicem contestationem, quam per exsecrationem. Per exsecrationem namque juravit Apostolus: Ego, inquiens, testem invoco Deum in animam meam. Quod vero Joseph per salutem Pharaonis juraverit, utroque modo intelligi potest, videlicet: per modum exsecrationis, ita quod Pharaonis salutem obligavit Deo; et per modum contestationis, contestando veritatem divinae justitiae, ad cujus exsecutionem principes terrae constituuntur, quorum unus fuit Pharao: sicque per ejus salutem juravit Joseph, in quantum divina justitia in Pharaonis imperio monstrabatur. Quum ergo per creaturas juratur, jurans obligatur implere jurata, ac si per Deum juraret: quia non jurat per creaturas, nisi in quantum divina virtus in eis relucet. Ideo quoque non licet per eas jurare, nisi circumstantiis debitis observatis, quemadmodum nec per Deum.

Est etiam alia ratio cur Christus per creaturas jurare prohibuit: quia speciem idololatriae habet hujusmodi juramentum. Idololatrae enim sic jurant; et ei per quod juratur divinus honor impendi videtur, ut tangit hoc loco Hieronymus.Quid enim est jurare, nisi infallibilem testem ad confirmationem verborum inducere? Christus vero insinuat, ideo per creaturas non esse jurandum sine causa necessaria, quia in eis aliquid divinae virtutis relucet. Dicit enim: Neque per coelum, quia thronus Dei est, id est, gloria Dei manifestatur in coelo; neque per terram, quia scabellum pedum ejus est, id est, in terra relucet dispositio potestatis divinae: sicque jurando per coelum aut terram, juratur per eum cujus majestas praesentatur in coelo, vel cujus dispositio relucet in terra. Per hoc quoque quod non possumus unum capillum capitis nostri facere album vel nigrum, evidenter patescit quod non a nobis, sed a Deo ipsum caput accepimus.

Sit autem sermo vester, Est, est ; Non, non: id est, simpliciter affirmate quod verum est, et negate quod falsum est, nec adhibeatur juratio sine necessitate. Quod autem his abundantius est, id est, juramentum quod affirmationi seu negationi superadditur, a malo est, id est, ex malo culpae, vel malo poenae procedit, videlicet ex infirmitate, incredulitate, vel suspicione ejus qui exigit juramentum, vel ex malo jurantis, qui jurat omissis tribus praedictis juramenti comitibus. Non dixit, Quod his abundantius est, malum est; sed, A malo: quia juramentum non est semper peccatum, sed origo juramenti est malum quoddam, videlicet quoniam homines sibi invicem discredunt.